“Sopranoja shqiptare Ermonela Jaho është e njohur për performancat prekëse në disa nga rolet më të vështira në opera për një soprano. Spektatorët e saj kanë qarë kur kanë parë rolin e si ai i Violetës, Madam Butterfly dhe Suor Angelica. E kemi takuar pasi bëri debutimin e saj Operan Australiane me La Traviata – opera me të cilën pati mori famë në Londër, kur zëvendësoi në këtë rol, Anna Netrebkon e cila u sëmur”. Në një intervistë për Mark Pullinger, në “bachtrack”, Jaho flet për rolet e saj, kujtimet e dhimbshme nga Shqipëria, pse nuk bie dakord me disa regjisorë, pse mbyll sytë kur nuk i pëlqen diçka në skenë dhe tregon edhe disa prapaskena nga karriera e saj.
Unë kam qenë atje atë mbrëmje të vitit 2008
Ti ishe atje?! E mbaj mend mirë atë ditë. Ndoshta nuk mund të mbaj mend se çfarë ka ndodhur dje, por momente të caktuara të jetës – kur ke atë lloj stresi – të kujtohen pothuajse në mënyrë të përkryer! Ishte një kast i mahnitshëm – Anna Netrebko, Dmitri Hvorostovsky, Jonas Kaufmann. Kur pranon një rol të tillë, duhet të jesh gati.
‘La Traviata’ ishte opera e parë që kam parë në Shqipëri, kur isha 14 vjeç. Nga ai moment, vendosa të isha këngëtare opere, kështu që është një pjesë e rëndësishme për mua. Mbase i gjithë udhëtimi që kam bërë më ka çuar deri në atë sfidë. I thashë vetes se nëse ajo nuk do shkonte mirë, ndoshta një derë e madhe do të mbyllej për mua përgjithmonë, kështu që ishte një rrezik. Opera është e tillë – kur jeni në krye, jeni në krye. Diçka në mendjen time më tha të shkoj – duhej të tregoja që kisha nerv. Fluturova gjatë natës dhe arrita në mëngjes në Londër. Pashë se nuk kisha thirrje të humbura në telefonin tim, kështu që mendova “Falë Zotit, Anna nuk e ka anuluar ende, kështu që ndoshta ajo do të këndojë”. Shkova në hotel dhe brenda pesë minutash kur po përpiqesha të merrja një sy gjumë, ata më telefonuan: “Ermonela, ju lutem ejani në opera menjëherë, kemi një rast urgjent”. Ishte shumë shpejt. Kam qenë pak e mpirë, të jem e sinqertë. Ndonjëherë është më mirë kështu, nuk ke kohë të shqetësohesh shumë. Bëmë disa prova në studio dhe pastaj kostumet. Peter Katona njoftoi audiencën se Anna Netrebko ishte e sëmurë dhe besoj se kujtohet ankesat nga publiku. Kam menduar, “Oh jo, ata tashmë po më fishkëllejnë, nuk më duan!” Kjo ishte aq e frikshme për shkak se – ju e dini mirë – kur orkestra fillon akti e parë, Prelude, Violetta është në skenë. Publiku nuk e sheh atë menjëherë, por ju i shihni ata. Unë nuk e kisha auditorin më parë dhe më dukej gjigant. Nuk më kishin prezantuar me gjithë kolegët e mi. E njihja Jonas dhe kisha kënduar një herë me Dmitrin në Napoli, por në aktin e parë unë duhej të bashkëveproja me me Barone, Marquis, Dr Grenvil, Flora … dhe nuk e dija kush ishte secili prej tyre! Hap pas hapi, i mësova të gjithë. Ndonjëherë duhet të pranoni se jo çdo gjë do të jetë e përkryer. Po, të gjithë kanë për të përmirësuar, por dobësia në skenë shkon përtej asaj teknike. Unë doja të luaja kartën time më të fortë dhe të këndoja nga zemra, nga shpirti im. Kjo nuk bëhet vetëm duke kënduar fjalët, duhet ta tregoni dhe ta ndjeni. Në skenë shpirti yt është i zhveshur. Arti ka nevojë për këtë lloj dobësie, publiku ka nevojë për atë lloj sinqeriteti.
Violetta ka qenë një rol shumë i rëndësishëm për ju. Çfarë është ajo për ju?
Ju duhet e gjithë gama vokale – kolorin, bel-canton dhe dramën. Teknikisht, unë e di se unë mund ta bëj këtë opera. Emocionalisht – që është gjëja më e rëndësishme për mua – Violetta është shpirti më i bukur i një qenie njerëzore. Ne shohim të theksuara te Violeta ato ndjenja njerëzore të sakrificës, të dashurisë së pakushtëzuar. Gjithkush bën sakrifica në jetën e vet dhe të gjesh një mënyrë për të kanalizuar të gjitha ato ndjenja përmes muzikës së Verdit- është si një terapi për mua.Shoh një Ermonela ndryshe duke kënduar Violetën në çdo hap të karrierës sime. E kuptoj më shumë atë, sa më shumë mosha kalon. Çdo ditë ne ndryshojmë dhe është e njëjta gjë me Traviatën. E kam kënduar rolin vitin e kaluar, por ju betohem se ende gjej gjëra të reja për të thënë, emocione të reja, mënyra të reja për të shprehur karakterin e saj, edhe pse e kam kënduar rolin mbi 200 herë.
Çfarë i sjellin prodhimet dhe kolegët e ndryshëm interpretimit tuaj?
Jam mendjehapur dhe gëzohem duke punuar me kolege të reja, ndonjëherë gjeni llojin e kimisë, ose zbuloni gjëra të reja në interpretimin tuaj. Kjo ju bën të ndiheni më të pasur dhe të përmirësoheni si këngëtare. Në Sidnei këndova me Maestro Palumbo i cili është i atij brezi të shkollës italiane, si Maestro Pappano, ku ju përqëndroheni të merrni ngjyra të ndryshme nga fjalët çdo herë. Ndonjëherë përballesh me prodhime të caktuara që janë shumë moderne dhe merrni emocione të caktuara. Mund të këndoni një duet mbi sakrificën ku Violetta është në momentet e fundit të jetës së saj. Ata duan të jenë së bashku, ata marrin frymë me njëri-tjetrin dhe ende keni disa skena ku Alfredo dhe Violetta janë në anët e kundërta të skenës…! Por, çfarë mund të bësh? Ky është realitet në regjinë e operas. Ne duhet të respektojmë atë që është shkruar. Të paktën askush nuk mund të prekë rezultatin e Verdit. Dëgjoni, ndonjëherë unë mbyll sytë, nëse diçka nuk është e drejtë në mizanskenë dhe shkoj në një dimension tjetër dhe përqëndrohem vetëm në muzikë.
A ka ndonjë prodhim ku në thelb ju nuk pajtoheni me atë që regjisori po bën?
Po, me disa drejtues, sidomos në Gjermani. Atje më është dashur të shpjegohem, “Më vjen keq në italisht do të thotë diçka tjetër” dhe ata përgjigjen: “Ah, por ne kemi nevojë për një skandal, ne kemi nevojë të shokojmë audiencën dhe nëse publiku nuk e kupton, kujt i intereson?” Më vjen keq, ne këndojmë për audiencën, ne nuk ekzistojmë pa audiencën. Ne duhet t’i lejojmë ata të ëndërrojnë për dy ose tre orë, që t’i shpëtojnë realitetit. Mund të më quani “të modës së vjetër”, por kur përballem me atë lloj reagimi nga një regjisor, në atë moment kjo është vetëm një punë. Duhet të jem profesionale dhe duhet të punoj në kushtet e dhëna.
Ju keni kënduar në prodhimin e David McVicar në Madrid.
Është e bukur. Kam lexuar ‘Zonjën me kamelie” aq shumë herë dhe kjo ishte si të jetoje në libër! Detajet ishin të mahnitshme, veç muzikës së mrekullueshme të Verdit. Kur mbarova atë produksion, Mark, kisha problem të vija përsëri në realitet, sepse unë po jetoja historinë. Ishte e pabesueshme se si McVicar e krijoi atë – gjeni!
Sopranot në opera vuajnë. Si e menaxhoni emocionin natë pas nate dhe çfarë merr ai nga ju?
Kjo më ndikon shumë. Kur kthehem në shtëpi më pas, ende dhemb aq. Vij nga Shqipëria dhe kam parë kaq shumë situata me të vërtetë të vështira atje. Kam parë nëna të reja të vuajnë, por isha aq e turpshme fëmijë sa nuk kam pasur asnjë reagim. Fëmijët janë si sfungjerë. Nuk isha e vetëdijshme për këtë gjë në atë kohë, por kam akumuluar një arkiv emocionesh. Disi, kur këndoj këto role që janë aq dramatike, është sikur në një jetë tjetër të isha Violetta, Suor Angelica, Butterfly, sepse çdo herë – edhe në prova – bart kaq shumë emocione të nxjerra nga e kaluara ime.
Suor Angelica është aq e veçantë për mua. Kur erdha të këndoja Suor Angelica në Covent Garden përsëri sezonin e kaluar, isha krejtësisht jashtë saj nga fundi. Ndjeva sikur po fluturoja. Nuk mund të ndjeja më trupin tim. Në fund kam pasur vështirësi të vija përsëri në realitet.
Ju fituat “Çmimin e lexuesit” në International Opera Aëards vitin e kaluar. Ç’do të thotë kjo për ju?
Kur më thanë se kisha fituar këtë çmim, kishte shumë rëndësi për mua sepse sepse kuptova se ndershmëria ime emocionale ka arritur publikun, bota që më kishte dëgjuar.Është qëllimi im, të prek qoftë edhe një një zemër të vetme në mesin e publikut dhe të isha e votuar në çdo pjesë e botës do të thotë aq shumë për mua. Detyra e një artisti është të japë emocion – më konfirmoi se muzika është për ndjenjat dhe ndershmërinë. Ne nuk mund të qëndrojmë në jetët tona kur ne jemi në skenë – publiku mund ta zbulojë se jemi falso. Ajo ka qenë një nga ditët më të bukura të jetës sime.