Nuk po merremi me përcaktimin e konceptit apo të gjinisë “tragjedi”. Për të gjithë ne ishte tragjike vrasja masive në Reçak të Kosovës që diktoi bombardimin e ish-Federatës, Tërmeti i 26 Nëntorit dhe viktimat e tij ishte një tragjedi, mbytja e anijes në Otranto ishte një tragjedi e jashtëzakonshme, të tjerë ka plot. Por, kalimi i kohës duket se fashit gjithçka, ndërsa fjala tragjedi humbet, për të mos e kapur dot kurrë tragjizmin e vërtetë që mbanin mbi vete personazhet e tragjedisë greke. Vetë tragjedia përjetohet si një gjë e fuqishme, prej origjinës antike, e cila nënkupton se kjo gjini arti duhet të mbartë gjithnjë një element, i cili e bën gati të shenjtë dhe ndjesia që krijon p.sh. në art, duket ashtu si të gjitha fenomenet e këtij lloji, pra duhet të kenë prezencën e Zotit dhe fuqive të mbinatyrshme. Kjo bën që vdekja, apo humbjet e njerëzve të zakonshëm, paçka madhësisë, të konsiderohen si një gjë e dhimbshme, por që duhet të harrohet. Tek e fundit është e personazheve të harrueshëm!!!-mund të justifikohen cinikët.
Shoqëria jonë, në ushqimin e përditshëm të rrokë apo të gëlltisë diçka për orekset e saj, shkon në një subjekt tjetër, duke treguar se çdo tragjedi mund të eliminohet. Ndaj rrëfimi për tragjeditë tona dhe përdorimi i tyre është shndërruar në masa dhe mundësi parandalimi. Veçse, ‘kërkesa’ për t’u përfshirë në tragjedi nuk mund të korrigjohet as me reforma sociale por edhe nga ndonjë aspekt i psikoterapisë na shpjegon te “Antigone on Your Knee” Terry Eagleton. Dhe, më poshtë, prej tij na vjen një shembull prej tragjedisë antike: bashkëkohësit e Euripidit duket se e mendonin që ai arrinte shpesh në përfundime të zymta. Disa arte tragjike thjesht portretizojnë saktësinë dhe brishtësinë e jetës njerëzore por aman jo kulminacionin e tyre në fatkeqësi. Me pak fjalë, esteti arrin në përfundim se për të përdorur një katastrofë që na ndodh gjatë jetës reale, siç bëjmë ne rëndom sot, kemi të bëjmë me një rast të artit imitues të jetës. Dhe, shembulli që buron më poshtë e kalon imagjinatën: Eskili është tragjik, por Aushvic nuk është, sipas tij!
Mbase ky përfundim shpjegon deridiku indiferencën tonë për varfërinë, që merr jetë për çdo ditë dhe në mënyrë mizore, e njësoj ai rituali që bëhej dikur për të përkujtuar të mbyturit e Otrantos. Të dyja janë shumë më tragjike sesa vetë ajo ngjarje tragjike, e cila është harruar. Kështu, po i vjen radha dhe 21 Janarit, ku ngjarja e përkujtimit të kësaj goditje duket, sot, në dialogun e neveritshëm politik me akuza dhe kundërakuza, sikur është shumë më e rëndë sesa të gjorët që humbën jetën atë ditë.
“Nga Schelling në Nietzsche, tragjedia jo vetëm që kërkon kuptim në pikëllimin njerëzor, por e portretizon atë në një mënyrë që e lë auditorin e saj të qartë dhe lartësuar”, vazhdon të arsyetojë Egleton në të njëjtin shkrim.
Veçse sot duket se tragjedia po mbaron nga që është bërë inflamative. Ajo përdoret nga gjithkush, kurse në art, qoftë dhe ngjarje më të skajshme mundohen të tentojnë të futen në terrenin e tragjedisë, duke dështuar në mënyrë vetanake, por duke prishur realisht dhe shijet e njerëzve, që tashmë tragjedinë e përdorin shumë rëndom për gjithçka.
Për George Steiner, që po e marrim sërish në argument, një arsye për vdekjen e supozuar të tragjedisë në epokën moderne është fakti se të dy ideologjitë që formësuan periudhën më thellë të dogmave, Marksizmi dhe Krishterimi, janë të dy doktrina anti-tragjike në thelbin e tyre. Por kjo është për ta shpjeguar tragjedinë si një drejtim i cili përfundon keq, ndryshe nga besimi se çdo shëlbim me vlerë përfshin një thyerje dhe rimarrje radikale të konceptit të tragjedisë, marrim sërish një argument të Egleton.
Në të vërtetë, të dyja ideologjitë në Shqipëri, kanë ardhur si mohim të njëra-tjetrës, por duke mohuar tragjedinë, që në komunizëm ishte e ndaluar ta përmendje në eksperimentin e Njeriut të Ri, sepse nuk pranohej si destin i tij, kurse nga ana tjetër, Krishtërimi shqiptar, sidomos në shekullin XX u degjenerua aq shumë, saqë tragjedia realisht ishte e huaj për të. Madje, edhe kur komunistët i vunë dërrmën dhe njerëzve të fesë në një formë realisht tragjike.
Po sot, pse kjo fjalë shpërdorohet? A e kanë marrë në dorë makutët që janë të aftë të ndryshojnë gjithçka për interesa meskine, duke e përdorur shëmtuar në të gjithë aspektet? Kush e vrau tragjedinë tonë? Ata që bënë letërsinë botërore e kanë gjetur dhe e kanë shpjeguar nga ndjesitë e tyre, por për disa komentues të idesë mbetet Krishtërimi, teksa për të tjerët është shkenca, sekularizmi, demokracia, vdekja e Zotit ose Holokausti, rendit Egleton.
Edhe njëherë: Po në Shqipëri kush e vrau vallë tragjedinë?! Ka të ngjarë hipokrizia, kur zhdukëm bashkatdhetarët tanë, kur zgjodhëm dhe bëmë radikale sisteme ekonomiko-shoqërore, që kurrë nuk na u përshtatën. Ka të ngjarë përballja me ndijimin dhe realisht me shikimin në sy të vetë tragjedisë tonë, që lidhet me mohimin e të shenjtës në jetë. Në një vend që mohon Zotin, tragjedia duket se ikën më parë. Ndaj po harrohen viktimat e Tërmetit, 21 Janarit, por edhe Reçakut e me radhë, për të mos kujtuar të pa-varrët e diktaturës dhe mijërat e vrarët e pronave që tashmë janë thjesht statistikë, e që për pak vite ka të ngjarë të sfidohen me të vrarët e drogës. A nuk jemi vetë ne shqiptarët tragjikë, shpërdoruesit e tragjedisë?! (Homo Albanicus)