OPINION

Zgjerimi midis “kulaçit dhe kërbaçit“!

07:14 - 09.02.20 Dr. Jorgji KOTE
GSH APP Download on Apple Store Get it on Google Play

Metodologjia e re e zgjerimit ka ngjallur diskutime dhe debate të shumta; me  hipoteza, dyshime, parashikime dhe konstatime hera-herës kundrathënëse. Flitet e shkruhet mjaft për dështim dhe sukses të zgjerimit, për konfliktin midis thellimit të brendshëm dhe zgjerimit të jashtëm, etj që natyrisht e çorientojnë njeriun e thjeshtë. Për të kuptuar drejt se ku “rreh“ kjo strategji e re, me avantazhet që më jep përfshirja direkte si diplomat me këtë dosje në 20 vitet e fundit në Belgjikë, Berlin dhe Misionin pranë BE-së në Bruksel po ndalem te kjo tabllo e shkaqeve dhe dukurive kryesore që çuan në këtë dokument të ri, me “pse“-të, “kur“ dhe “si“-të e shumta  dhe raportin “kulaç – kërbaç“, si thelbi i zbatimit të tij.




Së pari, përse po bëhet pikërisht tani reforma e brendshme dhe rifillimi i  procesit të zgjerimit? Sepse tani po fryn  një erë e re, kemi Europarlament të ri, kemi drejtuesit e rinj më të lartë të BE-së, me ide dhe vizione të reja; të cilët janë të vetëdijshëm se “nuk mban më ujë pilafi“, si për elektoratet e tyre dhe për vendet tona; këto të fundit kanë kohë që kanë trokitur në dyert e BE-së por janë ende në “në paradhomë“; sepse, më 9 Maj mbushen 70 vjet qysh kur Shumani legjendar shpalli projektin madhështor të Evropës së Re, me plot arritje dhe suksese por dhe dështime spektakolare; po atë ditë do të fillojë Konferenca Evropiane, e cila për dy vite rresht do të kthehet në një tribunë të madhe qytetare, publike dhe mediatike për të shpalosur ide dhe alternativat për një Evropë të re, që ajo të vijojë të jetë shembull suksesi, mes sfidash të reja dhe tejet serioze, në një botë shumëpolare shumë e largët nga ajo e vitit 1989. Më 6 – 7 Maj do të jetë Samiti i Zagrebit, ku mbi bazën e kësaj metodologjie do të vendoset çelja e negociatave me Shqipërinë dhe Maqedoninë e  Veriut dhe për të ardhmen evropiane të Ballkanit Perendimor, pa të cilin  BE do të ishte “unifinished business“ Së fundi, sepse reforma e brendshme e BE-së kërkon doemos dhe zgjerimin e jashtëm, veçse tanimë me besueshmëri, dinamizëm dhe të matshëm.

Dokumenti i ri përbën një hap premtues të BE-së, një vlerësim më serioz të Ballkanit Perendimor dhe të ardhmes së tij, pas qëndrimeve të deritanishme “as mish as peshk“ dhe për një efektivitet më të madh të “shkopit dhe karrotës“ ose më shqip të “kulaçit dhe kërbaçit“ Metodologjia e re shërben dhe si qetësues institucional dhe shpirtëror për elektoratet e BE-së për këtë temë me ndjeshmëri të lartë.  Tashmë është e qartë se BE-së i duhet urgjentisht reformimi i brendshëm, për t’i bërë ballë sfidave dhe nevojave të reja të njohura, pa të cilin nuk mund të ketë as  zgjerim, ca më pak të suksesshëm. Por dhe nga ana praktike, sepse 15 vitet e fundit, kur nga 15 tani aajo ka 27 antarë dhe në pritje të 6  kandidatëve nga Ballkanit Perendimor do të bëhej me 32 antarë, BE-së i ka “hasur sharra në gozhdë“dhe në funksionimin e saj organizativ. Aq sa ajo është e paaftë institucionalisht për t’i bërë ballë presionit dhe tendencave që sfidojnë vlerat dhe parimet e saj nga vende të caktuara të njohura tashmë.

Po përse u la aq vonë dhe nuk u bë më parë? A mos u desh vetoja Franceze që të ndërmerrej ky projekt i ri politik si zgjerimi? Në fakt, ideja dhe kërkesat përkatëse  kanë qenë të kahhershme. Sidomos pas antarësimit të 10 vendeve ish-komuniste ka patur vazhdimisht tentativa dhe demarshe për një diskutim dhe strategji të tillë, të nxitur dhe nga shenjat e “lodhjes“ nga zgjerimi këtu e 10 vjet më parë. Por kjo ka qenë praktikisht e pamundur për shkak të krizave të rënda financiare që goditën dhe BE-në, kërcënimet e terrorizmit ndërkombëtar, kriza e rëndë e azilit, përshkallëzimi i populizmit dhe ekstremizmit etj; Për hir të së vërtetës, dhe Presidenti Macron pa vënë ende këmbën në Elize më 2017 dhe gjatë dy viteve të fundit e ka shpallur  atë si përparësi të politikës së jashtme dhe në disa forumee ndërkombëtare. Por e pati të pamundur ta çonte përpara diskutimin, sepse krahas problemeve të lartpërmendura, doli në skenë BREXIT; veç kësaj, dy vitet e fundit kanë qenë plot zgjedhje të ndryshme pothuajse kudo në BE vitin e kaluar, përfshirë dhe zgjatjen e procesit të krijimit të qeverisë në Gjermani, ku Merkel ishte fare pranë rrëzimit. Në ato kushte, të kërkojë e të flisje për reformim të brendshëm dhe zgjerim ishte një luks i tepërt dhe i papërballueshëm. Ja pse vetoja e Macron më 18 Tetor nuk ishte për inat ndaj nesh, pavarësisht rezervave; në fakt, ai e shfrytëzoi atë halkë të dobët për të kërkuar me zë të lartë thellimin dhe zgjerimin. Dhe kishte të drejtë, se ja ku e kemi Serbinë, ka mbi 6 vjet dhe  i janë pezulluar negociatat, madje e çuditshme se si u çelën ato aq lehtë! Ja pse metodologjia e re bazohet pothuajse tërësisht në propozimin francez dhe ka shumë pak gjasa të pësojë ndryshime të dukshme.

Lidhur me pyetjen tjetër nëse zgjerimi i deritanishëm është sukses apo dështim, për të shmangur gjykimin “bardhë e zi“  për një proces të tillë aq kompleks, le të shohim shkurt dinamikën e dy dekadave të fundit. Strategjia e zgjerimit e BE-së e shpallur në fillimin e viteve 90 pas përmbysjes së komunizmit në Evropën Qëndrore dhe Lindore dhe përfhsirjes së saj në rrugën e demokracisë pluraliste ishte kryefjala e politikës europiane deri nga fundi i dekadës së parë të viteve 2000. PO, me një  histori suksesi deri në vitin 2004, kur u antarësuan në bllok 8 vende ish-lindore; dhe me ecurinë fillestare pozitive të Procesit të ri të Stabilizim – Asocimit të “prerë“  për Ballkanin Perendim plot 20 vjet më parë. Mirëpo, pas “valës“ së zgjerimit më 2004, entusiazmi filloi të venitej dhe dhe të vinte pothuajse drejt shuarjes për shkak të problemeve të mëdha që filluan të ndeshen në vendet antare të BE-së, të shkaktuara dhe nga vendet e reja që kërkonin përfitime sa më të shpejta, sidomos në tregun e punës; gjithashtu u shtuan përmasat e krimit të organizuar,  u dobësua siguria, u shtua papunësia, varfëria,etj; këto dukuri negative u dhanë zemër forcave ekstremiste dhe populiste që filluan të “luanin“ me frikën e ish-lindjes.

Këto situata të pafat e kapën BE-në të papërgatitur në dilemën e pranimit ose jo të  Rumanisë dhe Bullgarisë, për të plotësuar tabllonë e zgjerimit drejt lindjes. Më në fund, këto dy vende u pranuan falë një kompromisi të madh dhe një sërë kushtesh. Mirëpo “Dhimbjet e kokës“ prej tyre  vijojnë ende dhe kanë kontribuar jo pak në “lodhjen“ nga zgjerimi“. Edhe pse atmosferën pro-zgjerim e ngrohu disi pranimi më 2013 i Kroacisë, por dhe ajo me një kusht për të zgjidhur një mosmarrëveshje mbi ujrat detare me Sloveninë fqinje. Në fakt,  kjo çështje është ende e pazgjidhur, çka ka detyruar BE-në ta vendosë si kusht për pranim zgjidhjen e tyre përpara antarësimit në BE. Më vonë, ishin katër vendet e Grupit të Visegradit që krijuan  probleme dhe fërkime me BE-në lidhur me mospranimin e azil-kërkuesve  dhe sidomos  miratimin e  një  sërë ligjesh  që devijojnë nga  parimet dhe vlerat evropiane lidhur me shoqërinë civile, shtypin e lirë, ndarjen e pushteteve, drejtësinë e pavarur, pra thelbin e “shtetit të së drejtës“. Madje, duke pohuar hapur se  duan “ta ribëjnë BE-në“ tashmë si “demokraci joliberale“  Ndikimi i tyre në frikën nga zgjerimi është i madh. Sepse me të drejtë shtrohet pyetja që kur në pozita të tilla bien vende pararojë të shembjes së komunizmit dhe reformave evropiane, çmund të ndodhë me  kandidatë të tjerë më të prapambetur në Ballkanin Perendimor? Kur dihet tashmë  se këto vende , përfshi dhe Shqipërinë janë bërë burim i madh i vërshimit të azilantëve drejt BE-së, veç sëmundjeve të tjera sociale, krizave të vazhdueshme të brendshme e që nuk i zgjidhin dot vetë, etj.

Ja pse ka kohë që zgjerimi është kthyer në një alergji të vërtetë. Sipas sondazheve më të fundit,  në Gjermani jaanë kundër tij mbi 60 për qind e popullsisë. Aq sa kur Komisioni Evropian dy vite më parë nxorri strategjine e re të zgjerimit, në median e disa vendeve kjo u konsiderua si shaka politike pa kripë!Nga ana tjetër, ngjarjet dhe zhvillimet në Ballkanin Perendimor megjithë ndërhyrjet e shumëllojshme të BE-së përfshirë së fundmi dhe “Procesin e Berlinit“ në vend që të kishin ndikim pozitiv në klimën/humorin e zgjerimit, kanë bërë të kundërtën, duke shtuar dozat e “alergjisë“ ndaj tij.

Në këto kushte, për hir të realpolitikës, dmth stabilitetit, paqes dhe sigurisë, argumenti themelor për zgjerimin në Ballkan mbetet kryesisht në lëmin gjeopolitik; më thjeshtë akoma, frika nga depërtimi i Rusisë, Kinës, Turqisë, etj Mirëpo disa vende antare, përfshi Francën e kundërshtojnë këtë logjikë me faktin se përsa i përket aspektit politik dhe të sigurisë, disa vende të Balkanit, në rastin konkret  Shqipëria, dhe Maqedonia e Veriut, Mali i Zi, etj  janë antare të NATOS dhe në partneritet me të. Ashtu sikundër Serbia, ndonëse i ka çelur këto negociata shquhet për afrimin me Rusinë pa “i hyrë asnjë gjemb në këmbë“. Së dyti, vetë BE është duke rishikuar pozicionin e saj politik ndaj Rusisë, duke zbutur qëndrimet e saj, për shkak të interesave të realpolitikës së saj, tashmë dhe në Lindjen e Mesme.  Së treti, Rusia nuk ka pritur që një vend të çelë negociatat ose të hyjë në BE, por ka depërtuar atje më herët, si në Italinë dhe gjetkë. Kështu që  dhe ky argument bie, sepse jo vetëm çelja e negociatave, por as antarësimi në BE e NATO nuk krijon imunitet nga ndërhyrjet e huaja të jashtme apo dhe difektet e brendshme.

Argumenti tjetër është se për shkak të gjeopolitikës, edhe BE mund ta bëjë “një sy qorr dhe një vesh shurdh“ sikurse ka vepruar në jo pak raste; por jo deri aty sa të bëjë kurban demokracinë dhe shtetin e të drejtës dhe të lejojnë lulzimin e diktatorëve të rinj, siç ppo noddh aktualisht. Ndryshe, të këqiat dhe problemet për BE-në me antarësimin e këtyre vendeve do të depërtonin fare lehtë në BE me pasoja më të dëmshme se nga Rusia. Ja pse Metodologjia e re e thekson ndjeshëm aspektin politik, sundimin e ligjit, etj.

Së fundi, siç u shpreh Presidentja e Komisionit Evropian Von der Leyen, me këtë metodologji kompromisi të gjitha palët janë fituese. Praktikishtt, është pothuajse e sigurt se negociatat me vendin tonë dhe Maqedoninë e Veriut do të çelen gjatë këtij viti. POR, jo si më parë, me më shumë “bishta“ se sa dhe vetë 9 kushtet e famshme të  Bundestagut; sipas strategjisë së re,  ato mund të kthehen fare lehtë në “JO“, në pezullim, ndërprerje dhe rikthim nga e para të gjithë procesit të deritanishëm, nëse nuk realizohen në çdo etapë kushtet dhe kriteret e kërkuara. Edhe përfitimet, dmth “ kulaçi“ do të shtohen, por gjithmonë pasi “të kemi kaluar në vrimën e gjilpërës“, jo vetëm të Komisionit Evropian, por dhe të vendeve antare, shumë më tepër se deri më tani. Këtu ka skepticizëm, sepse përvoja e 3 dekadave të fundit ka dëshmuar se politikanët tanë e kanë shumë më lehtë të prodhojnë kriza dhe konflikte se sa t’i zgjidhin ato dhe të ofrojnë alternativa të qëndrueshme. Për pasojë,  nëse politika jonë nuk do të verë mend, atëhere vonesat dhe shtyrjet e antarësimit në BE do të mbeten bashkëudhëtaret tona të përhershme dhe nuk do të ketë më njeri të na mbrojë dhe justifikojë si deri tani.

Ja pse “Po-ja“ e pritshme nuk na jep kurfarë arsye për festë dhe shampanjë apo për euforizma te tipit  “ditë historike“ Sepse ajo nuk është sukses i askujt, por vetëm një hap i rëndësishëm, gjithsesi tejet i vonuar për faj të politikës sonë. Madje kjo “Po“ i ngjan “dardhës që e ka bishtin prapa “ sepse qysh tani “kemi shumë borxhe“ ndaj kërkesave të metodologjisë së re. Ndaj, nuk ka fare vend  për propagandë boshe dhe nihilizëm absurd; negociatat të mos përdoren më si qëllim në vetvehte dhe as si “municion“ në beteja elektorale; por si hallka të vështira me plot peripeci e të panjohura në rrugtimin e gjatë drejt antarësimit në BE.  Ndryshe, ka rrezik të hamë “më pak kulaç dhe më shumë kërbaç“


Shfaq Komentet (0)

Shkruaj nje koment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

* *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.