Voltiza Duro – Qeveria shqiptare ka bërë kërkesë për marrjen e 500 mijë dozave nga kompania farmaceutike “Pfizer” dhe përmes Gjermanisë janë transportuar deri tani 1000 doza. Kjo është deklarata e bërë nga kryetarja e Federatës së Mjekëve Shqiptarë në Europë, Aurora Dollenberg, e cila në një intervistë për “Gazeta Shqiptare” tregon se Shqipëria i ka shpresat te OBSH-ja. Dollenberg shton se kapacitetet e COVAX janë të mjaftueshme vetëm për të vaksinuar maksimumi 20 për qind të popullsisë shqiptare, shumë larg imunitetit të popullatës.
Sa mutacione të COVID-19 qarkullojnë aktualisht dhe a janë më të rrezikshme? Po virulenca dhe rrezikshmëria e COVID-19, ka ngelur po njësoj apo ka ndryshuar?
Dihet prej kohësh që viruset vazhdimisht mutohen. Sars-Cov-2 nuk bën përjashtim dhe madje, krahasuar me viruset e gripit, koronavirusi po muton mjaft i ngadaltë deri tani. Variantet e reja të virusit corona nuk kanë treguar rritje të agresivitetit apo të aftësisë në përhapjen e virusit. Sipas njohurive aktuale, transferueshmëria më e lartë bazohet në thelb në një mutacion të së ashtuquajturës proteinë spike, e cila ankorohet në qeliza të caktuara në trupin e njeriut. Madje edhe ky variant, sikundër edhe shumica e mutacioneve, të zbuluar në të paktën 26 vende të botës, përfshirë Gjermaninë, nuk tregojnë rrezik për ecuri të rënda të sëmundjes. Vaksina e koronës nga Biontech dhe Pfizer me sa duket mbron gjithashtu nga dy variantet e reja të koronavirusit.
Edhe në Shqipëri ka nisur fushata e vaksinimit anti-COVID. Sipas faturës së zhdoganimit, vaksina erdhi nga Gjermania. A ishte në dijeni Federata mbi këtë ndihmë të shtetit gjerman ndaj Shqipërisë? Si e vlerësoni?
Në luftën kundër virusit corona, Shqipëria me të drejtë ndihet e braktisur nga pjesa tjetër e Evropës. Shumica e vendeve në Evropën Juglindore janë ende duke pritur ampulat e para të vaksinës. 20 milionë njerëz janë prekur në Shqipëri, Bosnjë, Kosovë, Mal të Zi, Maqedoninë e Veriut dhe Serbi. Ndryshe nga vendet e tjera Ballkanike, të cilat nuk do mund ta fillojnë vaksinimin deri në pranverë, qeveria shqiptare ka bërë kërkesë për marrjen e 500,000 dozave nga kompania farmaceutike “Pfizer” dhe përmes Gjermanisë janë transportuar deri tani 1000 doza. Për Shqipërinë, shpresat tani janë përqendruar në OBSH (Organizatën Botërore të Shëndetësisë). Kjo u nis nga autoriteti ndërkombëtar COVAX, i cili supozohet të sigurojë vaksina – si një mjet për t’iu kundërvënë çekuilibrit në rritje në të gjithë botën në luftën kundër COVID-19. Sidoqoftë, kapacitetet e COVAX janë të mjaftueshme vetëm për të vaksinuar maksimumi 20 për qind të popullsisë shqiptare. Shumë pak për imunitetin e popullatës. Sipas informacioneve zyrtare që kemi ne si Federatë e Mjekëve në Europë, qeveria gjermane ka pranuar, që ka mungesa masive në vaksina për të arritur qëllimet e imunizimit në kohë të vetë popullatës gjermane. Akoma nuk ekziston zemërgjerësi nga pala gjermane për t’i dhuruar vendit tonë vaksina.
A po i mbulon dot nevojat e veta me vaksina Gjermania në këto momente? Si paraqitet situata?
Gjermania nuk ka vaksinë të mjaftueshme deri në mes të vitit, dhe situata mund të lehtësohet vetëm në gjysmën e dytë të vitit.
Për shkak të disponueshmërisë së kufizuar fillimisht të vaksinave, në veçanti banorët e shtëpive të pleqve vaksinohen me ekipe mobile përmes ambulancave. Organizimi i këtyre vaksinimeve është më kompleks dhe kërkon më shumë kohë sesa me vaksinat në qendrat e vaksinimit. Pak nga pak, Gjermania po vë në funksionim qendrat e vaksinimit dhe numri i vaksinave të administruara çdo ditë do të rritet hap pas hapi.
Mendoni se vaksina nga Gjermania në Shqipëri është transportuar në kushtet e duhura? Duhej bërë transparent procesi për qytetarët?
Nëse përdorimi i vaksinës sjell dëmtime, varësisht nga rasti, përgjegjësia e firmës farmaceutike merret në konsideratë në bazë të bazave të ndryshme ligjore që ajo ka bërë me shtetin shqiptar. Ligji shqiptar për Mbrojtjen ndaj Infeksioneve parashikon që qytetari shqiptar ka të drejtë të kërkojë kujdesin shëndetësor përmes vaksinimit dhe në rast të efekteve të rënda anësore, përgjegjëse janë institucionet shëndetësore të shtetit shqiptar.
Nëse nuk është bërë ruajtja e saj siç duhet, cilat mund të jenë pasojat mbi qytetarët? A janë më të efektshme këto vaksina?
Nëse një pacient shqiptar ka pësuar dëmtim të shëndetit si rezultat i një vaksinimi, duhet të deklarohet publikisht nga ana e një autoriteti shtetëror kompetent, i cili mban edhe përgjegjësinë juridike për pasojat shëndetësore të qytetarit. Këshillimi i vazhdueshëm i popullatës nga shëndeti publik dhe transparenca në procesin e vaksinimit, janë baza për një vaksinim të suksesshëm të shqiptarëve.
A keni dijeni që të jenë ndihmuar edhe shtete të tjera, përveç vendit tonë?
Pavarësisht nga gjendja e tyre financiare, të gjitha vendet duhet të kenë akses në vaksinat për të mbrojtur popullatat e tyre nga COVID-19. Kjo është një çështje e drejtësisë globale. Për më tepër, virusi duhet të mposhtet në të gjithë botën, në mënyrë që të mos mund të përhapet përsëri në çdo kohë. Nisma COVAX (“Covid-19 Vaccine Global Access”) u krijua për të siguruar vaksinat në vendet më të varfra, si Shqipëria. Ndihma e vaksinimit e Bankës Botërore do ndihmojë Shqipërinë dhe vendet e varfra me furnizimin me dozat e nevojshme të vaksinës deri në qershor 2021. Përmes Gjermanisë, Shqipëria përfitoi 1000 dozat e para, duke u ndihmuar nga organizata joqeveritare, të cilat luajnë rolin e distributorëve. Përveç kësaj, qeveria shqiptare duhet të sigurohet që distributorët farmaceutikë të vënë jetën para fitimit dhe t’u sjellin shqiptarëve një vaksinë të sigurt. Nga ana tjetër, vendet e pasura kanë blerë kaq shumë doza vaksinash, saqë rrezikohet vaksinimi në kohë edhe i popullsisë së vendeve të varfra si Shqipëria deri në fund të vitit 2021.
Vendet si Shqipëria, me të ardhura të ulëta, rrezikojnë të mos marrin asgjë, ndërsa vendet e pasura duket se kanë gjetur rrugën e tyre për të dalë nga pandemia. Ne si Federatë e Mjekëve në Europë (Albanian medical Federation for Europe) po nisim një iniciativë “Pro-vaksinimit të popullsisë shqiptare”, me qëllim që këto shqetësime në lidhje me këtë situatë të paqartë të furnizimit me dozat e nevojshme për vaksinimin në kohë të shqiptarëve, t’i përcjellim te OBSH dhe WHO. Ne si mjekë shqiptarë në diasporë: “Theksojmë që marrja e kësaj vaksine shpëtuese nuk duhet të varet nga vendi në të cilin jetojnë njerëzit ose sa para kanë në xhepat e tyre, por nëse nuk bëjmë një ndryshim dramatik tani, pjesa më e madhe e popullatës shqiptare mbase në vitet që vijnë të marrin një vaksinë të sigurt dhe efektive kundër COVID-19. Jetët e njerëzve duhet të vihen para fitimeve”. Ky është mesazhi i Federatës ndaj OBSH dhe WHO për vaksinimin e sigurt të shqiptarëve.
Vaksina Biontec/Pfizer, pas injektimit të dozës së dytë arrin mbrojtje nga koronavirusi dhe vlerësohet me një efektivitet deri në 95%. Vaksinimi deri tani është shoqëruar me dhimbje, veçanërisht te të rinjtë. Në intervistën për “Gazeta Shqiptare”, mjekja e njohur që punon në Gjermani, Aurora Dollenberg tregon se ruajtja e vaksinës në kushtet e përshtatshme në një temperaturë prej minus 70 gradë Celsius është një sfidë për vende si Shqipëria. Ajo shton se me një normë vaksinimi prej 70 për qind të popullsisë, virusi nuk mund të përhapet më tej dhe mendon se imunizimin e tufës mund ta arrijmë deri në fund të vjeshtës 2021. Dollenberg thekson se te pacientët që e kanë kaluar COVID-19, imuniteti zgjat 5 muaj dhe sugjeron vaksinimin edhe për këta individë.
Sa e sigurt është vaksina Pfizer? Sa kohë mund të zgjasin antitrupat dhe pse është e nevojshme të merret në dy doza?
Vaksina Biontec/Pfizer duhet të injektohet në dy doza brenda tri javësh për të siguruar që të arrihet mbrojtja e vaksinimit kundër virusit. Ky vaksinim siguron antitrupa mbrojtës për një afat 1-vjeçar. Vaksina Biontech/Pfizer është vlerësuar si efektive dhe e sigurt deri në 95%. Efekti mbrojtës arrihet plotësisht pas dozës së dytë. Vaksinimi shoqërohet, veçanërisht për të rinjtë, me dhimbje. Probleme serioze të sigurisë me sa duket nuk kanë ndodhur deri më tani, edhe pse 4 persona në total pësuan paralizë të fytyrës pas vaksinimit. Efekti mbrojtës ishte i fuqishëm në të gjitha nëngrupet që përfshinin të moshuarit (mbi 65 vjeç), njerëzit me mbipesha dhe ata me diabet, tension të lartë të gjakut, sëmundje pulmonare obstruktive kronike ose sëmundje kardiovaskulare si dhe te pacientët me kancer. Efekti mbrojtës filloi tashmë pas 10 ditësh, d.m.th. para dozës së dytë të vaksinimit. Autoritetet duhet patjetër të rekomandojnë 2 doza vaksinash. Sidoqoftë, çështja e dozës së dytë ka të ngjarë të bëhet një çështje herët a vonë në vartësi të efekteve anësore pas marrjes së dozës së parë. Pas vaksinimit të parë, 85% e të vaksinuarve raportuan dhimbje në vendin e injektimit (84.1%), lodhje, dhimbje të kokës, dhimbje të muskujve apo të kyçeve dhe ethe. Pra vetëm simptoma të lehta dhe të tolerueshme për gjithë grupmoshat e të rriturve.
Aktualisht në Gjermani, cila vaksinë po aplikohet?
Momentalisht po aplikohet vaksina nga BionTech/Pfizer, e cila duhet të ruhet në një temperaturë prej minus 70 gradë Celsius për të qëndruar e efektshme. Kjo është një sfidë për ruajtjen dhe transportin për vende si Shqipëria, pasi për Gjermaninë nuk është problem sepse i ka mundësitë teknike. Për vende të tjera ballkanike si Shqipëria, vaksina nga BionTech/Pfizer nuk është një zgjidhje e mirë për vaksinimin e popullatës. Vaksina e “Modernas” gjithashtu po aplikohet masivisht dhe është e ardhmja e vaksinimit, pasi mund të ruhet dhe transportohet në minus 20 gradë Celsius dhe e ka kosto më të ulët. Kjo bëhet e rëndësishme kur vaksinimet bëhen më të përhapura, d.m.th. jo vetëm qendrat e vaksinimit, por edhe mjekët e familjes që kryejnë vaksinimet. Sepse pothuajse çdo praktikë e mjekut ka një frigorifer ose frigorifer të aftë për minus 20 gradë. “Moderna” gjithashtu premton se vaksina e saj do të jetë e qëndrueshme deri në 30 ditë pas shkrirjes. Në BionTech/Pfizer janë vetëm pesë ditë. Sidoqoftë, të dyja vaksinat mund të ruhen dhe të përdoren në Gjermani pa ndonjë problem. Vaksina “Moderna” gjithashtu ofron përparësi në drejtim të trajtimit. Ndërsa në Biontech/Pfizer përqendrimi ende duhet të hollohet, në “Moderna” ka ampula me shumë doza, nga të cilat mund të merren dozat e vetme.
Po COVAX, sa e sigurt është?
Kombet më të pasura paguajnë çmimin e plotë të vaksinës, ndërsa Shqipëria përmes kontratës me COVAX negocion me prodhuesit e vaksinave, për marrjen me çmim të reduktuar të vaksinave efikase. Shqipëria do paguajë më pak te vaksinat, por më tepër në kohën e pritjes për marrjen e dozave të kërkuara.
Për sa mund të mbarojë vaksinimi në atë fazë sa mund t’i jepet fund pandemisë?
Me një normë vaksinimi prej 70 për qind të popullsisë, virusi nuk mund të përhapet më tej. Këtë imunizim të tufës duhet ta arrijmë deri në fund të vjeshtës 2021. Sidoqoftë, vaksinimi i startuar fillimisht duhet të qetësohet dhe të stabilizojë situatën e përhapjes pandemike. Përkundër faktit se ende nuk është provuar përfundimisht se sa i qëndrueshëm është patogjeni i kurorës në lidhje me mutacionet dhe sa kohë një person konsiderohet imun pas sëmundjes ose vaksinimit. Mposhtja e kurorës është tashmë e mundur përmes vaksinave efikase që po aplikohen.
Po personat që e kanë kaluar COVID, a duhet ta bëjnë vaksinën? Sa mund të qëndrojnë antitrupat natyralë dhe sa të rrezikuar janë për t’u riinfektuar serish?
Pacientët që e kanë kaluar COVID-19 kanë një imunitet 5-mujor dhe duhet të vaksinohen pas atyre që akoma nuk kanë imunitet. Pra, këta pacientë janë të pozicionuar në fundin e vjeshtës 2021. Pacientët me imunitet natyral përmes kalimit të COVID-19, kanë rrezik të riinfektohen përsëri, por më shumë se 80% e tyre janë në herën e dytë komplet asimptomatikë.
Sipas një studimi të Akademisë së Shkencave, rreth 50% e popullsisë në Tiranë e kanë kaluar Sars-cov-2. Sa i besueshëm mund të jetë ky studim? Dhe, nëse kjo është e vërtetë, a mund të themi që kryeqyteti ka arritur imunitetin e tufës?
Studimi duhet të tregojë në mënyrë transparente dhe me të dhëna të anonimizuara, përqindjen e qytetarëve që e kanë kaluar tashmë COVID-19. Sidoqoftë edhe te këta pacientë që e kanë kaluar COVID-19, ekziston vetëm një imunitet 5-mujor pas fillimit të simptomave të Sars-Cov-2, gjë që sugjeron që edhe këta subjekte e kanë të nevojshme gjatë vitit 2021 vaksinimin, për të siguruar një imunitet të qëndrueshëm ndaj COVID-19 në shumicën e njerëzve. Nëse ky studim është i kontrolluar për vërtetësinë e tij nga struktura internacionale shkencore, mund ta marrim si një bazë pune, për menaxhimin e mirë të vaksinimit. Për të arritur një imunizim të tufës, duhet të jetë siguruar mbrojtja e 70% e popullatës, kështu që edhe kryeqyteti është në rrezik të lartë dhe duhet të vaksinohet.
Dr. med. Aurora Dollenberg, kryetare e Federatës së Mjekëve Shqiptarë në Europë