Arian Kapedani* – Misionarët e parë amerikanë, vullnetarë të Kryqit të Kuq Amerikan dhe Kryqit të Kuq të Rinisë Amerikane…kishin mbritur ne Shqiperi pas vitit 1913. Ata shërbyen me devotshmëri për të ringritur një komb të nëpërkëmbur te cilit I rrezikohej ekzistenca. Ishte vjeshta e vitit 1919 kur në Shqipëri mbriti një zyrtar i lartë i administratës së Kryqit të Kuq Amerikan zoti D.M Salisburi dhe takimi i tij me parinë e vendit solli këtë propozim: hapjen e një shkolle Teknike në dobi të popullit. U paraqit ideja për një shkollë të tipit Robert College…..Dëshira ishte e madhe, nevoja edhe më e madhe. Krijimi i Shkollës Teknike të Tiranës, lidhet me shumë emra te rendesishem por, sipas faktologjisë historike emri më i rëndësishëm eshte Harry Trevlye Fultz. Harry Fultz ,“ky bir fermeri” u nis me një avullore më 23 shtator 1922 për të ardhur në një vend të Ballkanit që deri atëhere nuk i kishte dëgjuar as emërin. Pa e menduar se në këtë vend Ai per 11 vjet jo thjesht do të drejtonte një shkollë teknike por, do bënte një histori, krejt ndryshe, një histori që sot është 100 vjeçare.Per 11 vjet, familje per Harry Fultz u be shkolla,nxenesit dhe mesuesit. Atdhe I dyte u be Shqiperia dhe ideal, zhvillimi I arsimit Teknik ne Shqiperi e zhvillimi I ketij vendi ne teresi.
Ndaj me respekt e përunjësi iu themi të gjithë atyre etërve themelues amerikane dhe shqipetare të kësaj shkolle: Ju faleminderit nga zemra, mirënjohje te perjeteshme.
Gjate periudhes 1921- 1933 u diplomuan 224 studente dhe shkolla kishte 35 vete staf mesimor. Ne periudhen 1934- 1944 u dipllomuan 162 studente dhe shkolla kishte 26 vete staf mesimor.
. Metodat mësimore, bibloteka e shkollës, regjimi i edukimit mësimor, shkencor dhe praktik, edukimi patriotik,vetqeverisja,personeli mësimor i shkollës, praktika dhe prodhimi bujqësor, klubet e ndryshme, ,gazeta e shkollës “LABOREMUS”; janë shprehje institucionale dhe njerëzore se kjo shkollë ishte tashmë në minjaturë një shëmbëlltyrë e organizimit jo vetëm arsimor modern për kohën por edhe një model për shoqërinë shqiptare. Fal kësaj shkolle teknike po ndërtoheshin gjeneratat e shkolluara të një shoqërie që kërkonte te rifitonte kohën e humbur historike.
Gjate tere aktivitetit te saj motoja e kesaj shkolle ishte “ Te mesojme duke punuar”
Ne periudhen 1921-1934 me punen e perbashket te nxenesve dhe mesuesve -inxhinjere u be e mundur ndertimi I centralit elektrik qe ishte merite historike per kryeqytetin- Tiranen dhe pati ndikim te madh ne jeten urbane te saj. Ky central u vu ne pune me 29 mars 1923. Centrali i drejtuar dhe i mirembajtur ne makineri dhe ne rrjetin shperndares te energjise, furnizoi me rryme elektrike perreth 5 vjet pervec korpuseve te shkolles edhe ndricimin e rrugeve te Tiranes ne pjesen JL te shkolles. Midis tyre rrugen e Elbasanit, deri te Legata Amerikane, pastaj qendren e qytetit se bashku me disa zyra te administrates shteterore.Me vone u ndertua fabrika e akullit ne Tirane. Nje peshe jo te vogel pati Shkolla Teknike ne fushen e ndertimit, ku qysh ne vitet e para te saj nxenesit e shkolles filluan punen per ndertimin e oficines, konviktit, dy ndertesave te shkolles dhe ajo qe duhet theksuar ne 1928 nxenesit dhe inxhinjeret e shkolles moren pjese ne ngritjen e ndertesave te perfaqsise dipllomatike amerikane ne Tirane.
Tashme nxenesit e shkolles qene kudo. Ata ishin pjesmares ne luften antifashiste ( 130 ish/ nxenes jane deshmore te atdheut); Ata,I gjeje kudo ku punohej dhe ndertohej duke treguar vlerat personale e profesionale. Shume prej tyre ( 150 vete) u perndoqen dhe u burgosen nga rregjimi komunist ; ndersa 21 te tjere humben jeten ; por as edhe njeri prej tyre nuk I humbi dhe nuk I poshteroi vlerat qe kishte skalitur ne shkollen teknike, emri I te ciles ishte ngulitur ne memorjen e popullit.
Shkolla Teknike e vazhdoi rrugetimin e vet me Politeknikumin nje institucion I njohur i edukimit dhe arsimimit teknik. Me Gjergj Cancon si drejtor, e me profesore te nderuar si Turdiu, Lufin, kasimatin, Strazimiri, Xhepa,Gjoni etj u arsimuan dhe pergatiten tekniket e pare te pas luftes.Jane keta teknike e inxhinjere qe punuan e drejtuan punimet ne ndermarjet e ndertimit , ekspeditat gjeologjike, hidrocentralet,ndermarjet mekanike,te mekanikes bujqesore, institutet e projektimit etj.
Nga viti ne vit u rrit numri i nxenesve ne shkolle dhe u krijuan dege te reja. Kjo beri te mundur qe keto dege te dalin si shkolla teknike me vehte si: Teknikumi I ndertimit, I Mekanikes bujqesore, Teknikumi I naftes, I gjeollogji miniera. Politeknikumi, me drejtor Cancon, me te drejte quhet shkolla meme qe krijoi keto Teknikume te reja…
Me pas politeknikumi me Ali Progrin Drejtor dhe me nje staf mesuesish e inxhinjeresh teper te talentuar e profesinistes si: Alizoti,Kasneci,Xhepa,Cami, Kumbaro, Muka etj etj arsimuan breza te tera nxenesish me njohurite teknike bashkekohore, teorike dhe praktike. Dega e elektronikes, radios,dega elektrike, mekanike, tashme te paisura me kabinete dhe laboratore bashkekohore, jo vetem qe pergatiten nxenes me njohuri te thella teknike dhe shkencore por ne keto laboratore u be I mundur ndertimi I Radiostacionit per Kukesin, u prodhuan televizoret e pare se bashku me UET e Durresit. Tekniket e pare te Radio-Televizionit Shqiptar ishin ish nxenes te Politeknikumit.
Makinat e para metalprerese u prodhuan nga inxhineret tekniket e nxenesit ne oficinen e Politeknikumit. Motoja “mesojme duke punuar” ishte ne qender te edukimit te ketyre nxenesve.
Ne periudhen 1946-1992 u diplomuan 14,756 nxenes me nje staf mesimor 292 vete.
Nga ky Politeknikum kane dale kryeministra te vendit, Ministra ndertimi , akademike e profesore, personalitete te fushave te ndryshme teknikes e shkences, te artit e sportit.
Politeknikumi ishte nje qender e madhe edukative dhe sportive, shume dimensionale. Me plot gojen mund te themi se ishte shkolla e kampioneve ne sport. Me dhjetra sportiste kampion dhe perfaqsues me ekipet kombetare ishin nxenes te kesaj shkolle,qe ne zhargonin e nxenesve quhej Polikumi.
Nëse të gjithë pranojmë se ky institucion nuk ishte thjeshtë arsimor dhe shkollë profesionale, por njëherësh edhe një vatër e edukimit kombëtar, e emancipimit shoqëror, dhe një qendër promotore e zhvillimit bujqësor dhe industrial të Shqipërisë ndër vite; atëhere me gojën plotë kemi të drejtë të themi se kjo shkollë dhe të gjithë njerëzit që kaluan në bankat e saj, mësues dhe nxënës janë pjesë e historisë së vendit, janë kontribues të rëndësishëm të historise tonë kombëtare.
Ne vitin 1992 me propozimin e stafit te shkolles, me vendim te keshillit bashkijak Tirane emri I shkolles ndryshoi duke u quajtur shkolla teknike Harry Fultz. Po ne 16/ 7/1992 ne Uashington DC u krijua fondacioni shqiptaro- amerikan Harry Fultz me kryetare zonjen Joan Fultz Kontos e bija e Harry Fultz. Ne statutin e fondacionit shkruhet “ Objekti kryesor I Fondacionit eshte rivendosja e tradites se shkolles teknike te Tiranes e cila ne vitet 20-30 arriti standarte te larta arsimimi ne Shqiperi, nen drejtimin e drejtorit Amerikan Harry Fultz,duke synuar zhvillimin tek studentet te cilesive te ushqyera nga Harry Fultz dhe ne menyre te vecante te vlerave te vetembeshtetjes, pergjegjesise,sherbimit per te tjeret, te observimit te analizes ekzakte, me qellim per te rritur aftesite per te ndihmuar vetveten, per ti sherbyer atdheut te tyre dhe per te kuptuar e permiresuar boten ne te cilen jetojme.”
Per arritjen e ketij qellimi Fondacioni shqiptaro -amerikan “Harry Fultz” ka punuar nga afer me ambasadoret e Shteteve te Bashkuara ne Shqiperi dhe Drejtoret e USAID/Albania te cilet kane ndihmuar per mbeshtetjen fondeve nepermjet programeve te ASHA ( American school and hospital abrod) si dhe presence te tyre ne aktivitete te ndryshme te institucionit.
Ne vitin 2000 u krijua Kolegji komunitar Harry Fultz I cili ofron kurse trajnimi ne fushen e teknollogjise se informacionit , biznesit, teknikave te aplikuara etj.
Instituti Harry Fultz ( Shkolla dhe Kolegji) tashme eshte nje qender e madhe e edukimit dhe formimit te pergjithshem e teknik sipas standarteve bashkekohore. Shkolla ka 1050 nxenes dhe kolegji I komunitetit 700 studente.
Ne shkollen Harry Fultz deri tani jane dipllomuar 3500 nxenes. Nga keta 85% kane perfunduar studimet e larta ne shkollat me te mira ne SHBA, Canada, Europe e Shqiperi, pjesa tjeter punojne si teknike te mesem.
Tashme ne shkolle, elektronika,teknollogjia dicitale dhe robotika kane zene vend qendror ne praktiken e edukimit STEM ( shkence, teknollogji,inxhinjeri,matematike).Nxenesit planifikojne, pershkruajne, ndertojne dhe testojne zgjidhjen e problemeve duke perdorur dizenjimin e proceseve robotike dhe programimin. Nepermjet klubit te robotikes nxenesit tane marin pjese ne konkurse, prezantime, panaire brenda dhe jashte vendit me projektet e tyre.
Historia jonë 100 vjeçare është sot jo vetëm kujtime dhe kontribute. Ajo është një histori e gjallë aktive dhe e kudotakuar. Nxënësit dhe nxënëset tona ndër vite janë rritur dhe janë bërë inxhinierë të zotët, menaxherë, biznesmenë, projektues, njerëz të fushës së kërkimeve teknologjike dhe specialistë të fushave të ndryshme, apo teknikë të mesëm që me duart e tyre të arta kanë ndërtuar historitë personale të suksesit. Rrjeti ynë alumni organization është i gjërë në numur dhe në gjeografi. Antarët e tij e kanë shpënë emërin e mirë të kësaj shkollë në shumë vende te botes.. Ne krenohemi me ta dhe ata krenohen me shkollen qe kane bere.
Jetojmë në një botë që ndryshon, jo me ditë dhe me muaj, por me minuta dhe sekonda. Kush e ndjek këtë ndryshim bëhet pjesë e tij. Kush nuk e ndjek, humbet kohën, shancet dhe vlerat…Këta 100 vite tregojnë se shkolla teknike, sot Instituti Harry Fultz ka qenë në pararojë të ndryshimeve. E tillë do jetë dhe e ardhmja…
– * Drejtor I pergjithshem I Institutit “ Harry Fultz”