Nga ‘tingujt’ e saj, aleanca transatlantike nuk ka qenë kurrë më e fortë.
Në mbyllje të asaj që liderët në të gjithë Perëndimin e cilësuan si një samit “historik” të enjten, i cili përfshinte darka në pallatin mbretëror luksoz të kryeqytetit spanjoll dhe muzeun spektakolar Prado, superlativat po ‘fluturonin’ shpejt dhe të tërbuar.
Duke e quajtur samitin “transformues” dhe “të gjerë”, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Jens Stoltenberg parashikoi në mbyllje të çështjes tre-ditore se vendimet e marra atje do të “siguronin që Aleanca jonë të vazhdojë të ruajë paqen, të parandalojë konfliktin dhe të mbrojë njerëzit dhe vlerat tona”.
Gjithsesi, shikoni përtej goditjeve të inskenuara, lavdisë dhe vetë-urimit në Madrid, dhe mund të shihni se ndërsa uniteti i aleancës mund të jetë një milje i gjerë, ai është gjithashtu vetëm një centimetër i thellë; sensi i tij kolektiv i qëllimit ishte i ndryshëm sa 30 anëtarët e tij.
Filloni me çështjen në fjalë: fakti që udhëheqësit arritën të shpallin Rusinë – e cila ka kërcënuar sigurinë evropiane që nga të paktën 2007 – “kërcënimi më i rëndësishëm dhe më i drejtpërdrejtë” për sigurinë, paqen dhe stabilitetin në zonën euro-atlantike është më shumë një shenjë se ata janë mjeshtër të strategjisë së dukshme sesa të madhe.
Arritja tjetër sinjalizuese e përmendur nga Stoltenberg ishte një marrëveshje shumë e paralajmëruar për të sjellë Suedinë dhe Finlandën. Ky ishte më pak rezultat i diplomacisë së lartë dhe mbrojtjes reciproke sesa ajo që me mirësjellje mund të quhet zhvatje nga ana e Recep Tayyip Erdoğan. Presidenti turk e mbajti peng pranimin e çiftit për dëshirën e tij për të blerë luftëtarë të rinj F-16 nga SHBA – dhe mori atë që donte.
Makinacione të tilla në dhomën e pasme e bëjnë NATO-n të duket më shumë si një raketë mbrojtëse sesa një komunitet vlerash. Dhe për çfarë? Trajtimi luftarak i Erdoganit ndaj aleatëve i shtyu Shtetet e Bashkuara të peshonin braktisjen e bazës strategjike ajrore Incirlik në Turqinë jugore më pak se dy vjet më parë. A beson ndokush me të vërtetë se ai mund të mbështetet në dërgimin e trupave për të ndihmuar Baltikun në rast të një pushtimi rus? Vështirë.
Anëtarësimi në aleancën e sulltanit të padëshiruar dhe të fortit në pritje të Hungarisë, Viktor Orbán, nuk minon vetëm pretendimin e NATO-s për të qenë një komunitet i vlerave liberale; ata e bëjnë një tallje me të.
Dhe ata nuk janë të vetmit që minojnë legjitimitetin e NATO-s.
Deri në sulmin e 24 shkurtit të Rusisë ndaj Ukrainës, Franca dhe Gjermania ende fantazonin për “autonominë strategjike” – nocioni që Evropa duhet të çlirohet nga garancitë e sigurisë amerikane që lejuan kontinentin të lulëzonte në epokën e pasluftës, dhe në vend të kësaj të kapte frerët e sigurisë evropiane për vete.
Në të vërtetë, vetëm disa javë përpara pushtimit rus, politikanë të shquar gjermanë, duke përfshirë Annalena Baerbock, tani Ministre e Jashtme, po kërkonin që SHBA të tërhiqte të gjitha kokat e saj bërthamore nga toka gjermane.
Si gjithmonë, Rusia në fund të fundit kishte më shumë ndikim mbi të menduarit e Gjermanisë sesa Uashingtoni. Çfarëdo që dikush mendon për presidentin rus Vladimir Putin, ai e bindi Gjermaninë të ndryshojë qëndrim. Brenda natës, të njëjtët liderë gjermanë që kishin injoruar për vite me radhë lutjet e SHBA-së për të ndaluar vdekjen e burimeve të ushtrisë gjermane dhe për të filluar të kontribuojnë më shumë në mbrojtjen e NATO-s, u shndërruan në besimtarë të vërtetë.
Megjithatë, si të gjitha konvertimet e dhelprave, momenti i ardhjes te Jezusi i Gjermanisë mban më shumë erë frike sesa bindjeje. Ndërsa të gjitha aleancat ushtarake janë krijuar në shkallë të ndryshme nga frika, NATO-ja është konsumuar prej saj. Ngjitësi që e lidh nuk është një unitet vizioni, por instinkti për t’u strukur nën ombrellën bërthamore të Amerikës.
Kjo nuk mjafton për ta mbajtur atë së bashku – veçanërisht nëse Uashingtoni fillon të dyshojë se është lënë të bëjë pjesën më të madhe të ngritjes së rëndë.
Shikoni përgjigjen lara-lara ndaj luftës së Putinit ndaj Ukrainës. Dikush do të mendonte se një aleancë e themeluar mbi një premtim “për të mbrojtur lirinë, trashëgiminë e përbashkët dhe qytetërimin e popujve të tyre” do të kishte pak vështirësi për të krijuar një qasje të përbashkët ndaj kërcënimit më të madh ndaj këtij ideali që nga Lufta e Dytë Botërore.
Në vend të kësaj, pjesa më e madhe e publikut evropian mbetet i ndarë se sa larg duhet të shkojë për t’u përballur me Putinin, pjesërisht për shkak se qeveritë e tyre nuk kanë pranuar të pranojnë shkallën në të cilën i gjithë kontinenti është në rrezik.
Ndërsa disa vende – në veçanti Polonia, vendet baltike, SHBA dhe Mbretëria e Bashkuar – kanë qenë veçanërisht bujare, të tjerat nuk kanë ofruar asgjë afër asaj që mund të kishin, veçanërisht për sa i përket tankeve dhe armatimeve të tjera të rënda. Nëse Ukraina vazhdon të humbasë territore dhe jetë sepse nuk mund të mbrohet siç duhet, përgjegjësia për dështimin do të qëndrojë plotësisht në këmbët e NATO-s.
Një rezultat i tillë nuk do të sillte mirë për të ardhmen e aleancës – veçanërisht në Uashington, ku jashtë Shtëpisë së Bardhë zhgënjimi me mbështetjen e tepërt të aleatëve të NATO-s në garancitë e sigurisë së SHBA-së mbetet i dukshëm.
Pas katër vitesh të jetuari në terror të qetë nën Presidentin e SHBA-së, Donald Trump, evropianët janë përgjumur në një ndjenjë të rreme sigurie nën Joe Biden. Një transatlanticist i përjetshëm, presidenti i SHBA-së erdhi në detyrë me qëllimin për të ndryshuar qasjen më luftarake ndaj aleatëve që shënuan mandatin e paraardhësit të tij.
Rreziku është që Biden, perspektivat e të cilit për një mandat të dytë duken gjithnjë e më të lëkundshme, mund të përfundojë të jetë më i jashtzakonshëm në Evropë sesa Trump.
SHBA shpenzon rreth 3.5 për qind të PBB-së së saj për mbrojtje, më shumë se dyfishi i normës së shumicës së anëtarëve të NATO-s. Me zotimin e SHBA-së për të angazhuar edhe më shumë trupa dhe burime në Evropë, udhëheqësit amerikanë do të jenë nën presion të jashtëzakonshëm për të justifikuar shpenzimet ndaj publikut, veçanërisht nëse, siç parashikojnë shumë, vendi rrëshqet në një recesion. Pavarësisht se kush e pason Bidenin si president amerikan, është një bast i sigurt që ai person nuk ka gjasa të ndajë pozicionin e tij të butë për Evropën.
Kjo nuk do të thotë se Uashingtoni ka të ngjarë të tërhiqet nga NATO, siç kërcënoi Trump. Por ndërsa sfidat me të cilat përballet SHBA-ja me Kinën bëhen më të mprehta, ditët e përkëdheljes së aleatëve evropianë do të duhet të marrin fund.
Kjo është arsyeja pse NATO-s nuk ka nevojë vetëm për rishikimin e paralajmëruar nga njerëz si Stoltenberg. Duhet të rilindë plotësisht.
Në vend që të bënte premtime të paqarta siç bëri këtë javë për të “ndarë në mënyrë të barabartë përgjegjësitë dhe rreziqet për mbrojtjen dhe sigurinë tonë”, NATO do të ishte e mençur të ndiqte reforma më radikale. Kjo jo vetëm që do të thotë të mbështetemi më pak në SHBA, por edhe të ripërcaktosh se çfarë është dhe çfarë nuk është NATO dhe të praktikosh atë që predikon.
E thënë thjesht, nëse anëtarët nuk u përmbahen normave themelore demokratike, ata duhet të dëbohen me forcë. Në mënyrë të ngjashme, ata që nuk dëshirojnë të kontribuojnë në mbrojtjen e tyre duhet të inkurajohen që të kërkojnë garancitë e tyre të sigurisë diku tjetër.
Në qarqet ushtarake, taktika e “shkatërrimit të një qyteti për ta shpëtuar atë” është e diskutueshme. Në rastin e NATO-s, nuk ka zgjidhje tjetër.
