Ndërsa një ‘përplasje e naftës’ kërcënoi se do bënte kërdi në një ekonomi globale të goditur nga pandemia në prill 2020, SHBA-ja, Arabia Saudite, Rusia dhe vendet e tjera të G20 u takuan për të gjetur një zgjidhje.
Bashkëpunimi ndihmoi t’i jepte fund një lufte çmimesh të Opec+ dhe rivendosi stabilitetin në treg.
Dy vjet e gjysmë më vonë, dhe nëntë muaj pas luftës së Rusisë në Ukrainë, një bashkëpunim i tillë për energjinë midis fuqive globale duket një kujtim i largët. Moska ‘ka armatosur’ furnizimet e saj me gaz natyror në Europë për muaj të tërë dhe tani po përpiqet në mënyrë aktive të çaktivizojë rrjetin elektrik të Ukrainës.
Vendet konsumatore janë bërë konkurrentë teksa garojnë për të siguruar furnizime të pakta energjetike. Krisejet janë të dukshme në marrëdhëniet e vjetra Arabi Saudite-SHBA të naftës. Edhe në energjinë e pastër, liderë si Joe Biden flasin për një betejë të re për të dominuar zinxhirët e furnizimit. Zbërthimi i mundshëm i rendit të vjetër në tregun global të naftës do të arrijë një moment përcaktues gjatë javës së ardhshme kur Europa të fillojë të bllokojë naftën bruto ruse nga kontinenti – një nga përgjigjet më të forta deri më tani ndaj pushtimit brutal të Ukrainës nga Vladimir Putin.
Me fjalë të tjera, vendet perëndimore do të përpiqen të vendosin një kufi mbi çmimin e naftës së shitur nga Rusia. Askush nuk mund të thotë se sa shkatërruese do të jenë këto masa. Sanksionet e vendosura ndaj Rusisë që kur Putin urdhëroi trupat përtej kufirit të Ukrainës më 24 shkurt, kanë dëmtuar eksportet e naftës të vendit dhe të ardhurat e Kremlinit nga nafta.
Por vetë parimi që armiqtë gjeopolitikë të Moskës do të përcaktojnë çmimin me të cilin Rusia shet naftën e saj të papërpunuar është një poshtërim për një shtet që prodhon më shumë se 10 për qind të naftës në botë dhe qëndron përkrah Arabisë Saudite në krye të kartelit OPEC+. Një përcaktues i çmimeve do të bëhej çmim-marrësi përfundimtar.
Alexander Novak, zëvendëskryeministri i Rusisë, do të ketë një shans për të diskutuar përgjigjen e Moskës kur të ulet me ministrin saudit të energjisë, Princin Abdulaziz bin Salman, në një takim tjetër të OPEC+ në Vjenë të dielën, një ditë para hyrjes së embargos europiane dhe planit të kufirit të çmimeve.
Për veteranët e industrisë së energjisë, ditët e ardhshme shënojnë një moment rreziku të thellë për tregun e naftës – dhe një ekonomi globale që ende varet shumë nga mallrat. Normat e vendosura gjeopolitike janë gërryer gjatë vitit të kaluar, thonë ata, dhe zinxhirët e furnizimit që kanë ekzistuar për dekada tani po përmbysen.
Gatishmëria e Rusisë për ‘të djegur’ bazën e saj të konsumatorëve të gazit në Europë dhe vendimi i Arabisë Saudite muajin e kaluar për të ulur furnizimin me naftë – pavarësisht kundërshtimit të ashpër nga Shtëpia e Bardhë, e cila akuzoi aleatin e saj në Lindjen e Mesme për rreshtim me Moskën – ishin vetëm dy shembuj.
Por vendet e konsumatorit kanë vepruar gjithashtu, nga gatishmëria e SHBA-së për të zbrazur rezervat e saj emergjente të naftës për të ulur çmimet e benzinës, tek përpjekjet perëndimore për të spastruar energjinë ruse nga ekonomitë e tyre.
“Këto janë ndërrime tektonike. Tregjet globale u ndërtuan në këto linja, të furnizimit [gazit natyror] që shkon midis Rusisë dhe Europës, si dhe nafta dhe gazi midis Lindjes së Mesme dhe Azisë, “thotë Roger Diwan, një analist veteran i naftës në S&P Global Commodity Insights në Uashington.
“Nuk e dimë se si do të funksionojë ky treg pas një date të caktuar. Rregullimi do të jetë dramatik. . . do të jetë konfrontues dhe do të jetë i paqëndrueshëm.”
Nëse një shkelje historike në rendin global të energjisë është me të vërtetë e pashmangshme, ka pasur pak shenja të dukshme të kësaj në tregun e papërpunuar. Brent, pikë referimi ndërkombëtar, ka rënë nga 120 dollarë për fuçi në qershor në 85 dollarë sot, pasi po shfaqen shenjat e recesionit. Angazhimi i Kinës ndaj një politike “zero-Covid” ka ulur gjithashtu kërkesën dhe ka ofruar një lloj valvul çlirimi për presione më të gjera në treg.
Punonjësit shëndetësorë në Pekin mbajnë pajisje testimi Covid-19 në biçikleta. Nëse Kina do të lehtësonte kufizimet e saj vitin e ardhshëm, kërkesa e saj për naftë dhe gaz mund të rritet
Por tendosje të qarta në tregjet e energjisë mbeten. Çmimet e naftës së papërpunuar mbeten më të larta se në çdo moment midis 2015 dhe 2021, ndërsa nafta – të cilën Rusia e eksporton shumë – është ende jashtëzakonisht e ngritur.
Çmimet europiane të gazit natyror mund të kenë rënë nga kulmet afër 500 dollarë për fuçi ekuivalente këtë verë, pasi Rusia kaloi pothuajse plotësisht në ndërprerjen e furnizimeve. Por gazi vazhdon të tregtohet me rreth pesëfishin e normës historike, duke shkaktuar kërdi në ekonomi dhe duke nxitur inflacionin globalisht. Nëse Kina do të lehtësonte kufizimet për Covid vitin e ardhshëm, kërkesa e saj për naftë dhe gaz natyror të lëngshëm të importuar, tek i cili tani mbështetet shumë Europa , mund të rritet.
“Është e qartë se ne jemi ende në një treg shumë të pasigurt,” thotë Doug King, shefi ekzekutiv i RCMA Capital, i cili drejton Fondin e Mallrave Merchant.
Marrëdhëniet mes fuqive të mëdha të industrisë së naftës janë bërë shumë të fragmentuara. Të gjithë në industri po ndihen paksa të goditur pasi nafta është goditur nga të gjitha këndvështrimet këtë vit”.
Shtëpia e Bardhë ka punuar për muaj të tërë për të frenuar çmimet, duke lëshuar vëllime të paprecedentë nafte nga rezervat e saj emergjente, ndërkohë që ka mbajtur presion të vazhdueshëm – nëse deri më tani të pafrytshëm – ndaj Arabisë Saudite dhe prodhuesve të tjerë për të vazhduar rritjen e furnizimit.
Ideja e kufirit të çmimit, e promovuar për herë të parë nga Departamenti i Thesarit i SHBA-së, është nisma më e rëndësishme dhe më e diskutueshme. Për administratën e Bidenit, kjo është një metodë për të frenuar të ardhurat e Kremlinit duke ruajtur rrjedhën e naftës ruse në treg, në mënyrë që të mbajë më shumë inflacion të çmimit të naftës në gji.
Plani në fakt është projektuar pjesërisht për të kompensuar kufizimet shumë më të ashpra të vendosura nën sanksionet e BE-së ndaj Rusisë. Duke pasur parasysh se BE dhe Britania e Madhe dominojnë tregun e sigurimeve për cisternat e naftës, SHBA-ja kishte frikë se sanksionet europiane do të çonin në një kolaps të furnizimit rus pasi anijet shmangnin ngarkesën e saj.
Sipas planit të kufirit të çmimit, anijet do të lejohen të kenë akses në sigurimet europiane dhe MB me kusht që nafta ruse që ata transportojnë të blihej me çmimin e vendosur në kryeqytetet perëndimore.
G7 miratoi planin e Thesarit dhe BE-ja e përfshiu atë në një grup të ri sanksionesh të shpallura në tetor pasi Rusia aneksoi ilegalisht më shumë territor ukrainas. Por këto sanksione përfshinin një klauzolë tjetër të rëndë, duke zgjeruar ndalimin e sigurimit të transportit për çdo anije që kishte transportuar ndonjëherë naftë ruse “të pambuluar”. SHBA loboi në BE që të zbusë edhe këtë dispozitë, thonë njerëz të njohur me përpjekjet.
“Zgjerimi i ndalimit të sigurimeve dhe shërbimeve për të gjithë cisternat e naftës – si të BE-së ashtu edhe jo-BE- që transportonin naftë ruse i trembi zyrtarët amerikanë, pasi do të kishte shkaktuar një ndërprerje shumë më të madhe të furnizimit,” thotë Bob McNally, një ish-këshilltar i Presidentit të SHBA-së George Ë Bush dhe kreu i Rapidan Energy Group. Njerëzit e njohur me diskutimet tani presin që BE të vendosë një kufi në kohëzgjatjen e çdo ndalimi. “Të largosh europianët nga një ndalim i pacaktuar i anijeve donte shumë kohë, por ia vlente nga këndvështrimi i Uashingtonit, sepse kërcënonte ta përkeqësonte një problem të keq shumë më tepër”, thotë McNally.
Çmimi aktual i kapakut është ende një çështje debati. Disa vende europiane duan një çmim vërtet ndëshkues afër 20 dollarë për fuçi, ndërsa të tjera kërkojnë një gamë prej rreth 60 ose 65 dollarë, thonë njerëz të njohur me diskutimet. Çmimi i fundit është i ngjashëm me atë që tashmë po merr Rusia për naftën e saj.
“Me çmimin aktual që po diskutohet, kjo duket të jetë shumë më tepër një përpjekje për uljen e inflacionit sesa një ulje e të ardhurave ruse,” thotë Helima Croft, drejtuese e strategjisë globale të mallrave në RBC Capital Markets.
A mund të rriten çmimet?
Si do të reagojë tregu ndaj përpjekjeve të politikanëve për të manipuluar ofertën dhe çmimin? Ndërsa ka pasur pak shenja të rritjes së çmimeve, disa analistë besojnë se tregu është bërë i vetëkënaqur për rreziqet e mundshme të ofertës që rrjedhin nga sanksionet e reja të BE-së dhe kufiri i çmimeve.
“Konfuzioni rreth kufirit të çmimit ka lënë që tregu të mendojë se BE mund të blejë naftë ruse,” thotë Amrita Sen, kreu i kërkimit në konsulencën Energy Aspects.
“Kjo është krejtësisht e gabuar, pasi embargoja zëvendëson kufirin e çmimit.”
Tregjet e naftës mund të shtrëngohen “dukshëm” në pranverë, thotë Sen. Disa tregtarë tregojnë për paralajmërimet e mëparshme të tmerrshme për mungesat, të cilat nuk u materializuan kurrë, të tilla si shqetësimet në vitin 2019 se rregullat për karburantet e transportit që do të hyjnë në fuqi në fillim të 2020 do të prishnin furnizimet me naftë. Pranverën e kaluar, Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë tha se sanksionet mbi naftën ruse mund të bëjnë që prodhimi i saj të bjerë me pothuajse një të tretën brenda muajve – një parashikim alarmant që ndihmoi në rritjen e çmimeve globale dhe kontribuoi në një vendim nga vendet perëndimore për të liruar rezervat emergjente të naftës. Të kujdesshëm për të besuar parashikimet e fundit, tregtarët mund të lihen të ekspozuar, argumenton Martijn Rats, kryestrategu i mallrave në Morgan Stanley.
“Rusia ka arritur të eksportojë [naftën e saj] pothuajse me një normë konstante,” thotë Rats. “Nëse [embargoja] rezulton se ‘ka dhëmbë’ dhe shumë naftë duhet të ridrejtohet – dhe disa do të humbasin gjatë procesit – atëherë do të jetë pozitive për çmimet e naftës.”
Të tjerë argumentojnë se vetë kufiri i çmimit mund të shkaktojë rritje të çmimeve. Fërkimet që po ndërtohen tani në tregtinë e naftës të Rusisë do të jenë të mëdha, me “ndikim të rëndësishëm” në tregjet e naftës vitin e ardhshëm, thonë analistët në Bernstein. Rreth 2.4 milionë fuçi naftë ruse në ditë do të nevojiten për të gjetur një shtëpi të re jashtë vendeve të BE-së dhe G7. India, Kina dhe blerës të tjerë pritet të marrin një pjesë të kësaj vonese. Por ata kanë treguar se nuk do të marrin pjesë në skemën e kufirit të çmimeve, të kujdesshëm për kërcënimin e marrëdhënieve me Moskën.
Bernstein vlerëson se Rusia mund të kërkojë deri në 100 anije shtesë të gatshme të operojnë pa sigurim perëndimor për të mbajtur naftën e saj të rrjedhë jashtë kufirit.
Ky është një nivel që ata mendojnë se Rusia do të luftojë për të siguruar edhe nëse mund të përdorë të ashtuquajturën “flotë të errët” të cisternave të përdorura nga vendet e sanksionuara si Irani.
Si rezultat, ata mendojnë se oferta do të bjerë, duke i shtyrë çmimet në 120 dollarë për fuçi vitin e ardhshëm, edhe me një recesion.
Vitol, tregtari më i madh i pavarur i naftës në botë, vlerëson se eksportet ruse mund të bien deri në 1 milion fuçi në ditë, rreth 20 për qind të vëllimit që transporton nga deti. Ndikimi mund të jetë edhe më dramatik. Kremlini ka thënë tashmë se do të ndalojë furnizimet për vendet që bashkëpunojnë me kufirin e çmimit. Thesari i SHBA argumenton se Moska nuk do të shkojë më tej dhe do të vazhdojë të kërkojë të shesë naftën e saj në vende të tjera pasi reduktimi i prodhimit do të rrezikonte dëmtimin afatgjatë në fushat e saj të naftës.
“Ne nuk kemi arsye të presim që ata do ta bëjnë këtë,” thotë një zyrtar i lartë i Thesarit. “Sepse në fund të fundit, nuk është në interesin e tyre. Çdo veprim që ata ndërmarrin për të rritur çmimet do të kishte një ndikim tek klientët e tyre të rinj.” Por historia e fundit i ka bërë të tjerët më pak sanguinë. Interesi vetjak afatgjatë ekonomik vështirë se e motivoi Moskën pasi shkatërroi reputacionin e saj si një furnizues i besueshëm i gazit natyror në Evropë, argumentojnë ata.
“Ata thanë se do të mbyllnin furnizimin me gaz për këdo që nuk paguan në rubla – dhe kjo ndodhi,” thotë Rats.
“Duhet të merrni parasysh mundësinë që [shkurtimet në eksportet e naftës] mund të ndodhë në të vërtetë.”
Të tjerë në industri tregojnë gjithashtu aftësinë e Rusisë për të krijuar probleme diku tjetër. Tubacioni që transporton naftën kazake përmes Rusisë në Detin e Zi, tashmë i mbyllur nga Moska për pak kohë në muajt e fundit për arsye të pazakonta të motit, mund të jetë një objektiv.
Forcat ruse ruajnë një prani edhe në sektorin e paqëndrueshëm të naftës të Libisë.
“Mendoj se rusët ka të ngjarë ta bëjnë këtë dimër sa më të mjerueshëm që të jetë e mundur për Perëndimin për të na bërë të rishqyrtojmë mbështetjen tonë për Ukrainën,” thotë Croft në RBC. “Ne e kemi bërë shumë të qartë se pika jonë e dhimbjes është energjia, kështu që unë mendoj se Putini do të përpiqet ta bëjë këtë detoksifikimin e energjisë dobësuese përmes një sërë teknikash të tij hibride.”
Lë shumë për t’u diskutuar pasi zyrtarët e Moskës bashkohen me anëtarët e tjerë të OPEC+ në Vjenë të dielën. Takimi do të jetë vetëm dy muaj pasi reduktimi i furnizimit të tyre shkaktoi një zemërim të tillë në SHBA – dhe vetëm disa orë përpara se vendet perëndimore të bëjnë përpjekjen e tyre të guximshme për të rifutur kontrollin e çmimeve.
Shtetet e Gjirit të OPEC-ut, si Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe, këmbëngulin se ata nuk janë në anën e Rusisë dhe thjesht po përpiqen të menaxhojnë një treg të trazuar që mbetet gjaku i ekonomisë globale. Por privatisht ata kundërshtojnë kufirin e çmimit duke besuar se një ditë mund të kthehet kundër tyre.
Ata gjithashtu theksojnë atë që ata e shohin si hipokrizinë e perëndimit: kërkimin e prodhimit më të lartë, ndërkohë që kërkojnë çmime më të ulëta, për të cilat industria argumenton se ka frenuar investimet dhe ka lënë tregun të papërgatitur për këtë krizë dhe atë që mund të vijë më pas.
Dëshira e vendeve perëndimore për të përshpejtuar largimin nga nafta dhe gazi është gjithashtu një fitil që digjet gjatë nën marrëdhëniet, duke paraqitur një kërcënim ekzistencial për fuqinë e liderëve të OPEC-ut edhe nëse qytetarët e tyre janë ndër ata që janë më të ekspozuar ndaj ndryshimeve klimatike.
Suhail al-Mazrouei, ministri i Energjisë së Emirateve të Bashkuara Arabe, theksoi disa nga kontradiktat e dukshme të perëndimit mbi politikën e energjisë pas takimit të fundit të OPEC+, duke argumentuar se përpjekjet e tyre për të rritur çmimet duhet të mirëpriten në kryeqytetet perëndimore.
“Ka të bëjë me atë që është e mirë për tregun dhe për të siguruar që ne të kemi burime të mjaftueshme për ju djema [në perëndim] në të ardhmen,” i tha ai Financial Times.
Takimi i OPEC+ i së dielës mund të jetë një tjetër moment historik, pasi një rend global energjetik i bazuar në dekada të thellimit të lidhjeve midis prodhuesve dhe konsumatorëve zbërthehet në vazhdën e pushtimit rus të Ukrainës.
“Ata përdorën hapur energjinë e tyre, gazin e tyre, si armë – dhe në thelb i tha BE-së se mund ta përdorte energjinë si armë kundër tyre”, thotë Diwan i S&P.
Tani vjen zhbërja e një rendi të vendosur.
“Është hendeku i çmimeve. Janë sanksionet. Është veprimi i Rusisë në tregjet e gazit. Është reagimi i OPEC-ut ndaj tij. Është politika e Arabisë Saudite. . . Zhvendosja e mundshme në një afat të afërt nuk kontrollohet.”
Burimi: Financial Times
