Në vitin 1851, Nathaniel Hawthorne shkruajti se “lumturia vjen rastësisht. Nëse e bëjmë atë objekt të një kërkimi, kjo na çon në një kërkim të pashpresë dhe nuk arrihet kurrë”. Në thelb është një riformulim i “paradoksit të lumturisë” të filozofëve stoikë: për të arritur lumturinë, duhet të përpiqemi të mos e arrijmë atë.
Studiues të ndryshëm janë përpjekur ta verifikojnë këtë thënie. Në vitin 2011, për shembull, disa studiues shkruajtën në revistën Emotion se në kushtet e stresit të ulët, dhënia vlerë lumturisë shoqërohej me disponim më të ulët, më pak mirëqenie dhe simptoma më të dukshme të depresionit.
Kjo do të duket se konfirmon paradoksin e lumturisë: pra, të mendosh për të e bën më të vështirë përftimin. Por ka shpjegime alternative. Për shembull, njerëzit e palumtur mund të thonë se ata “vlerësojnë lumturinë” më shumë sesa ata që tashmë e kanë atë, ashtu si njerëzit e uritur vlerësojnë më shumë ushqimin sesa ata që tashmë janë të ngopur.
Përpjekjet e nevojshme
Konkretisht, fakti që doni të jeni më të lumtur nuk do të thotë se po përpiqeni të jeni më të lumtur. Thjesht mendoni për miqtë tuaj që ankohen çdo ditë për punën e tyre, por kurrë nuk përpiqen të gjejnë një të re. Askush nuk dyshon se ata dëshirojnë të jenë më të lumtur, por ka disa arsye që ata nuk po bëjnë atë që është e nevojshme për të përmirësuar gjendjen e tyre. Kjo nuk është provë se ata nuk mund të bëhen më të lumtur.
E vërteta është se lumturia kërkon përpjekje, jo vetëm një dëshirë. Përqendrimi në pakënaqësinë tonë dhe shpresimi se gjërat do të ndryshojnë është një recetë për pakënaqësi, nëse nuk ndërmarrim hapa për të ndjekur një rrugë më të mirë. Nga ana tjetër nëse bëjmë një përpjekje për të kuptuar lumturinë njerëzore, hartojmë një plan për të zbatuar atë që mësojmë në jetën tonë, e kuptojmë atë dhe ndajmë atë që kemi mësuar me të tjerët, si rezultat lumturia do të vijë.
Vetë-ndërgjegjësimi – duke i kushtuar vëmendje proceseve tona të mendimit – çon në njohuri dhe zbulime të reja
Kur bëhet fjalë për lumturinë dhe fatkeqësinë, njerëzit shpesh ngatërrojnë korrupsionin me vetë-vetëdijen. Për psikologët korrupsioni është “mendim i përsëritur për veten”, pa përdorur njohuri të reja. Shumë studime tregojnë se kjo mund të përkeqësojë mendimet e këqija dhe ta përkeqësojë depresionin, sepse forcon status quon tonë emocionale negative.
Përkundrazi, vetë-ndërgjegjësimi çon në njohuri dhe zbulime të reja. Një studim i fundit i botuar në Shtetet e Bashkuara arriti në përfundimin se vetë-ndërgjegjësimi na lejon të njohim shpërqendrimet dhe sinjalet emocionale dhe të ridrejtojmë trurin tonë në një mënyrë produktive.
Blini një biletë
Rimendimi do të thotë të bllokohesh, të studiosh proceset tona mendore, të kërkosh mënyra për t’u zhbllokuar. Qëllimi, sigurisht është të kuptosh ndryshimin. Për të dhënë një shembull, le të imagjinojmë se marrëdhënia jonë sapo ka mbaruar. Nëse ju mendoni përsëri pa pushim për rrethanat e dhimbshme, ky është gabim. Për të thyer këtë rreth dhe për të filluar procesin e introspeksionit është e nevojshme të shoqëroni kujtimet e dhimbshme me pyetje të thella. Për shembull: “A është ky një model i përsëritur në jetën time? Dhe nëse po, pse?”. “Nëse do të mund ta rijetoja atë, çfarë do të bëja ndryshe?”. “Çfarë mund të lexoj për të kuptuar më mirë atë që sapo kam provuar dhe për ta përdorur atë në mënyrë konstruktive?”.
Vetë-ndërgjegjësimi zhvendos ndjenjat e pakënaqësisë nga funksionet reaktive të trurit tonë tek ato ekzekutive që na lejojnë të menaxhojmë ndjenjat përmes veprimeve konkrete. Vetë aktrimi është thelbësor. Ekziston një shaka e vjetër në të cilën një njeri i kërkon çdo ditë Zotit që ta bëjë atë të fitojë lotarinë. Pas shumë vitesh lutje, ai më në fund merr një përgjigje nga qielli: “blini të paktën një biletë”. Nëse duam lumturi, reflektimi mbi arsyen pse nuk e kemi dhe kërkimi i informacionit se si ta arrijmë atë është një fillim i mirë. Por nëse nuk e përdorim atë informacion, është sikur të mos blejmë një biletë.
Është më e lehtë të thuhet sesa të bëhet. Kur jemi të lumtur, inkurajohemi të veprojmë. Pakënaqësia shpesh na shtyn të qëndrojmë në hije. Mënyra për të luftuar të gjitha këto është të bëjmë të kundërtën e asaj që do të dëshironim: kur jemi të palumtur, më mirë të mos flasim dhe mos shikojmë filma të trishtuar. Më mirë ushtrohuni, telefononi miqtë dhe lexoni për lumturinë. Pasi të reflektoni, të mësoni, veproni dhe të merrni shpërblimin e lakmuar, është koha të siguroheni që përfitimet nuk janë të përkohshme. Kjo do të thotë që ne të mos kthehemi në një gjendje të thjeshtë shprese. Kryesorja është të ndajmë njohuritë tona të reja me njerëzit e tjerë.
Mësimi i problemeve aritmetike njerëzve të tjerë përmirëson aftësinë e tyre për t’i zgjidhur ato dhe sipas përvojës sime, e njëjta gjë vlen për studimin e lumturisë: ndarja e përvojës e rregullon atë në trurin tonë. Unë u dhashë studentëve të mi detyrën themelore të flasin për shkencën dhe artin e lumturisë në çdo festë që marrin pjesë. Kjo bën që ata të kenë ide të qarta në kokën e tyre që t’i shpjegojnë ato për të tjerët.
Gjithashtu, kur ndajmë njohuri se si të bëhemi më të lumtur, ne bindim të tjerët dhe veten. Është një fenomen i njohur në psikologji që thotë se të kërkosh nga njerëzit të mbështesin një ide mund të jetë një mënyrë e shkëlqyeshme për t’i bindur ata që ta besojnë me radhë. Ndarja e sekreteve të lumturisë do të na bëjë më të lumtur, sepse ta bësh këtë është një akt dashurie. Dhe, siç e kemi mësuar tashmë, dashuria është gjeneruese: sa më shumë që jepni, aq më shumë fitoni.
Dridhem nga mendimi për të kundërshtuar Hawthorne-in dhe Stoikët. Por nuk është e vërtetë që kërkimi i lumturisë duhet të çojë në një “kërkim të pashpresë” ose që të menduarit për lumturinë e bën atë më të pakapshme. Si të gjitha gjërat në jetë, për të cilat ia vlen të luftosh, kërkimi i lumturisë kërkon energji intelektuale dhe përpjekje të vërtetë. Thjesht duhet të punojmë. Lajmi i mirë është se kjo përpjekje do të jetë e lumtur dhe rezultatet do të jenë të jashtëzakonshme.
