Tri ekspozita na krijojnë një ide se si mund të jetojmë me dinjitet duke ruajtur mjedisin. Javën e ardhshme Ambasada Austriake i drejtohet publikut shqiptar me propozime artistike përmes dizajnit, arkitekturës dhe artit për të parë se si shoqëria moderne, mund të kujdeset për ambientin pa u privuar nga kushtet me të cilat duhet të jetojmë. A është e mundur që edhe njeriu edhe natyra të respektojmë njëri -tjetrin?
“Kjo është një prej pyetjeve që merr në konsideratë nisma “Të imagjinosh dinjitetin”. Ekspozita që hapet me 12 mars te Qendra “Agimi”, është kuruar nga Lotte Kristoferitsch e Institutit për Kërkim Dizajni të Vjenës në bashkëpunim me Sonia Jojic. Ajo rreket të na fusë në një botë plot kreativitet dhe synon të frymëzojë dizajnin e qëndrueshëm. Ekspozita kushtuar kompleksitetit të temave të transformimit të dyfishtë digjital dhe ekologjik do të qëndrojë e hapur deri më 1 prill” thotë Lotte Kristoferitsch.
-“Imagine Dignity” është një propozim artistik për të rritur ndërgjegjësimin për mjedisin. Si mund ta imagjinojmë një jetë me dinjitet përmes artit? A e bën arti më të dukshëm atë që mënyrat e tjera nuk e bëjnë?
Po, arti ndihmon të imagjinohet një jetë dinjitoze duke shprehur në mënyrë unike emocione, duke reflektuar kultura të ndryshme, duke adresuar çështje sociale, duke promovuar shërimin, duke inkurajuar të menduarit kritik, duke ruajtur trashëgiminë dhe duke frymëzuar ndryshime pozitive. Arti shpesh i bën të dukshme aspektet e përvojës njerëzore që mund të anashkalohen me mjete të tjera.
– Ju keni gjetur metaforën e koraleve. Si mund të komunikojë kjo metaforë?
Ne përdorim metaforën e shkëmbinjve koralorë për të hulumtuar se si parimet e natyrës mund të frymëzojnë dizajnin. Shkëmbinjtë koralorë, të njohur si pyjet tropikale të detit për ekosistemet e tyre të gjalla, përballen gjithashtu me ndikimet e hershme të ndryshimeve klimatike përmes ngjarjeve të shpeshta të zbardhjes së koraleve.
Arkitektura e ekspozitës sonë e pasqyron këtë proces, ku drita UV i shkakton dëm ngjyrës fluoreshente në skulpturat tona të shkëmbinjve koralorë, duke imituar transformimin e gjallë e tragjik të korales që përkeqësohet. Ky koncept kap joshjen e natyrshme përballë katastrofës.
– Çështja e mjedisit është prej vitesh një shqetësim pasi jeta në tokë nuk është e njëjtë dhe nuk do të jetë nëse nuk veprojmë tani. Nga Vjena në Sarajevë apo Tiranë, si i ndryshon kjo ekspozitë perceptimet dhe veprimet tona?
Për vite me radhë, çështja mjedisore ka qenë një shqetësim në rritje, duke na sinjalizuar se jeta në tokë po pëson ndryshime të thella. Një veprim i menjëhershëm është i domosdoshëm për të siguruar një të ardhme të qëndrueshme. Qoftë në Vjenë, Sarajevë apo Tiranë, koncepti i dizajnit rigjenerues ka potencialin për të transformuar perceptimet tona dhe për të nxitur veprime kuptimplota. Dizajni rigjenerues shkon përtej qëndrueshmërisë së thjeshtë; ai kërkon të rivendosë dhe të rigjallërojë ekosistemet në vend që thjesht të minimizojë dëmet.
Duke përqafuar parimet e dizajnit rigjenerues në planifikimin urban, arkitekturë dhe praktikat tona të përditshme, në qytete si Vjena, Sarajeva dhe Tirana mund të nxisim një marrëdhënie harmonike midis aktiviteteve njerëzore dhe mjedisit. Dizajni rigjenerues mund të shërbejë si një katalizator për ndryshimin duke ndikuar te politikat, duke formësuar zhvillimin e infrastrukturës dhe duke inkurajuar sjellje të qëndrueshme. Në këtë rast të veçantë, gjatë ekspozitës, ne shpresojmë të kontribuojmë në edukimin e stilistëve të ardhshëm duke futur parimet e dizajnit rigjenerues.
– Kjo nismë përfshin Ballkanin Perëndimor në një kërkim artistik evropian. A është arti një gjuhë që të gjithë e kuptojmë?
Po, definitivisht. Arti është një gjuhë universale që kapërcen barrierat kulturore dhe gjuhësore me elemente emocionale dhe simbolike që rezonojnë nëpër shoqëri dhe individë të ndryshëm, duke e bërë artin një mjet të fuqishëm komunikimi.
– Cili është objektivi dhe rëndësia kryesore e “Shkëmbit Koral. Projektimi rigjenerues”, dhe si lidhet ajo me parimet e dizajnit rigjenerues?
“Shkëmbi koral. Dizajni rigjenerues” është një “ekspozitë e të mësuarit”. Mendoj se kjo është tipari më i rëndësishëm i konceptit të ekspozitës që lidhet me parimet e natyrës. Do të jetë një format ekspozimi që zhvillohet gjatë udhëtimit në vende dhe kontekste të ndryshme. “Rregullat lokale” janë parimet e para që kemi marrë nga libri i filozofit Andreas webers “Enlivenment-Drejt një poetike të antropocenit“ (MIT Press 2019). Parimet e natyrës janë të njëjta kudo, ato thjesht po artikulohen shumë ndryshe sipas kushteve lokale. Kjo është edhe filozofia e projektit tonë.
– Në çfarë mënyrash ekspozita “Shkëmbi koral. Dizajni rigjenerues”, frymëzohet nga sistemet natyrore? A mund të jepni shembuj se si vjen ky frymëzim në ekspozitë?
Dizajni i ekspozitës i referohet kodit të ndërtimit të koraleve dhe rregullimit të tyre. Ne u larguam nga qasja e dizajnit artistik kur skicohet diçka dhe ndërtohet me një lloj dizajni gjenerues analog duke përdorur 30 km letër të bardhë, të punuar me grep me dorë në modele të ndryshme koralesh, të cilat më vonë montohen në strukturën e shkëmbinjve. Gjithashtu koncepti i dritës është frymëzuar nga natyra pasi informacioni i rëndësishëm nuk është në qendër të vëmendjes, por duket se po shkëlqen vetë. Kjo krijon një përvojë gjithëpërfshirëse.
– Si synon ekspozita të krijojë një hapësirë eksperience gjithëpërfshirëse duke bashkuar udhëheqje rigjeneruese, dizajn rigjenerues, kompleksitetin e shkencës dhe zinxhirin ushqimor të shkëmbinjve koralorë? Cilat janë rezultatet ose ndikimet e pritshme të kësaj qasjeje?
Arkitektura e ekspozitës krijon një përvojë gjithëpërfshirëse, duke i shkëputur vizitorët nga e përditshmja. Unë do ta përshkruaja atë si një mjedis të shenjtë, duke nxitur një gjendje të të mësuarit. Ne kemi përgatitur një fletushkë që shërben si një kujtesë e përvojave të përditshme në natyrë, që ju udhëheq gjatë ekspozitës. Është shumë mirë nëse ju pëlqen instalimi i shkëmbinjve koralorë vetëm si një vepër arti.
Megjithatë, ne ju ftojmë gjithashtu të thelloheni në kërkimin e dizajnit. Ajo që ka funksionuar deri tani mirë është se vizitorët janë të tërhequr nga udhëtimi drejt një qëllimi të ri – dizajni rigjenerues, në krahasim me dizajnin e qëndrueshëm. Aktualisht, studentët e dizajnit në Tiranë po njihen me ‘dizajnin e qëndrueshëm’ në arsimin e tyre. Shpresojmë që në të ardhmen fokusi të zhvendoset drejt ‘dizajnit rigjenerues’.