Profilet e para të kancerit të vendit nën Regjistrin Evropian të Pabarazive të Kancerit të paraqitura të mërkurën (1 shkurt) treguan pabarazi shqetësuese në normat e vdekshmërisë nga kanceri në të gjithë BE-në dhe brenda shteteve të saj anëtare.
Ka pothuajse një ndryshim të dyfishtë në vdekshmërinë nga kanceri midis vendeve dhe ka pabarazi të mëdha në vdekshmërinë nga kanceri midis gjinive, thekson ‘Profilet’, që mbulojnë të 27 vendet e BE-së, Norvegjinë dhe Islandën. Ato u prezantuan nga Komisioni Evropian dhe Organizata për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik (OECD).
“Ky grup i parë i profileve të kancerit të vendit […] nxjerr në pah qartë pabarazitë e mëdha dhe të papranueshme që ekzistojnë midis vendeve anëtare të BE-së”, tha komisionerja e Shëndetësisë Stella Kyriakides në Konferencën e Kancerit 2023 në Stokholm të mërkurën.
“Në fakt, midis dhe madje edhe brenda vendeve, nivelet e vdekshmërisë, faktorët e rrezikut dhe aksesi në kujdes ndryshojnë shumë, në varësi të statusit socio-ekonomik, gjinisë ose moshës”, shtoi ajo.
Arsyetimi për këto dallime shpjegohet nga ekspozimi i ndryshëm ndaj faktorëve të rrezikut për kancerin, si dhe nga kapaciteti i ndryshëm i sistemeve shëndetësore për të ofruar akses në kohë dhe falas në diagnozën e hershme dhe kujdesin dhe trajtimin e kancerit me cilësi të lartë.
“Në një Bashkimi Evropian të Shëndetit që kërkon të mbrojë të gjithë, pabarazi të tilla nuk janë të pranueshme”, theksoi Kyriakides.
Sfidat me të cilat përballen vendet e BE-së në ofrimin e kujdesit me cilësi të lartë ndaj kancerit ndryshojnë gjithashtu.
Disa vende janë të pajisura mirë, por përballen me mungesë të personelit të kualifikuar të kujdesit shëndetësor, ndërsa të tjera kanë një numër të madh mjekësh të kualifikuar, por u mungojnë, për shembull, pajisjet e terapisë me rrezatim.
“Si shembull, depistimi është çelësi për të përmirësuar zbulimin e hershëm: megjithatë, mbulimi për shqyrtimin e kancerit të gjirit ndryshon gjerësisht, nga 6 në 90%, dhe nga rreth 25 në 80% për kancerin e qafës së mitrës”, tha Kyriakides.
Për të reduktuar pabarazitë, vendet inkurajohen të identifikojnë sfidat dhe të ndajnë praktikat më të mira mes tyre.
Pabarazitë gjinore dhe socio-ekonomike
Pabarazi të konsiderueshme ekzistojnë edhe brenda vendeve, veçanërisht brenda grupeve të ndryshme gjinore dhe socio-ekonomike.
Kur bëhet fjalë për gjininë, shkalla e vdekshmërisë nga kanceri është 75% më e lartë tek meshkujt sesa tek femrat në vendet e BE-së.
Pabarazitë më të larta vërehen në vendet baltike, Portugali dhe Spanjë, të cilat një zyrtar i OECD ia atribuoi faktorëve të rrezikut si ushqimi, shkalla e pirjes së duhanit ose konsumimi i alkoolit. Vendet nordike – Norvegjia, Islanda, Irlanda dhe Islanda – shfaqin dallime relativisht më të vogla ndërmjet gjinive.
Pabarazi të gjera socio-ekonomike në vdekshmërinë nga kanceri ekzistojnë gjithashtu për sa i përket arsimit ose të ardhurave.
Faktorët e përgjithshëm të rrezikut priren të jenë më të përhapur tek meshkujt dhe tek grupet me të ardhura të ulëta dhe me arsim të ulët. Për shembull, vdekshmëria nga kanceri është deri në 2.5 herë më e lartë tek meshkujt me arsim të ulët sesa tek ata me arsim të lartë.
Gjetje të tjera treguan se kanceri, që përfaqëson 26% të të gjitha vdekjeve në bllok, është shkaku i dytë i vdekshmërisë pas sëmundjeve të qarkullimit të gjakut. Në total, rreth 1.2 milionë njerëz vdiqën nga kanceri në vendet e BE-së. Më vdekjeprurësi nga të gjithë kanceret mbetet kanceri i mushkërive.
Profilet treguan se vendet e BE-së shpenzuan gati 170 miliardë euro për kujdesin ndaj kancerit në 2018. Në përgjithësi, shpenzimet për parandalimin u rritën vitet e fundit, por ato ende përbëjnë vetëm 3.4% të shpenzimeve të përgjithshme shëndetësore.
Mënyrat për përmirësim
Ka disa mënyra për të përmirësuar situatën dhe për të mbyllur boshllëqet ekzistuese, sipas OECD.
Kjo fokusohet në faza të ndryshme, duke filluar nga parandalimi dhe inkurajimi i një stili jetese më të shëndetshëm, i ndjekur nga përmirësimi i aksesit në diagnostikimin e hershëm dhe përmirësimi i cilësisë së kujdesit ndaj kancerit.
Situata specifike e vendit do të monitorohet çdo vit, për të pasur “një pasqyrë të rregullt se si po ecën situata”, tha një zyrtar i lartë i komisionit të hënën gjatë një konference për media. Ai shtoi se regjistri do të ndihmojë në adresimin dhe reduktimin e pabarazive në të gjithë Evropën, si dhe të prioritizojë investimet sipas gjetjeve.
“Do të ketë një proces përcjellës të shqyrtimit të instrumenteve financiare për të parë se si mund të inkurajojmë vendet që kanë një deficit për sa i përket pabarazive për të zhvilluar projekte që mund të trajtojnë ato pabarazi”, tha zyrtari.
Regjistri i pabarazive të kancerit dhe profilet e vendeve janë një nismë kryesore sipas planit të Evropës për të luftuar kancerin. Javën e kaluar u lançua një projekt tjetër – iniciativa e imazhit të kancerit – duke i mundësuar inteligjencës artificiale të luajë një rol në leximin e imazheve të kancerit.
Tridhjetë iniciativa të tjera do të dorëzohen gjatë vitit të ardhshëm.
Ato përfshijnë propozimin e Komisionit për një rekomandim të Këshillit për kanceret e parandalueshme nga vaksinat, së bashku me një përditësim të rekomandimit të Këshillit të vitit 2009 për mjediset pa duhan për të rritur mbrojtjen e qytetarëve kundër duhanit dhe për të ndihmuar në arritjen e objektivit të një brezi pa duhan. 2024.
