Padyshim që integrimi dhe antarësimi në strukturat Euro-Atlantike nuk është « punë sezonale » por veprimtari intensive e përditshme në çdo kohë. Gjithsesi, ka muaj që spikatin për nga intensiteti, ngjarjet dhe arritjet. Në këtë kuptim, Qershori, sidomos ky i tanishmi, është një Highlight ose muaj dallues në procesin e Euro-Atlantizmit tonë. Kjo nuk është rastësi, por rezultante e punës dhe demarsheve të shumta nga të gjitha krahët e politikës dhe diplomacisë sonë në 30 vitet e fundit, bashkë me mungesat, pengesat dhe vonesat e njohura.
Për t’u bindur për këtë realitet simbolik, le të bëjmë një udhëtim retrospektiv 30 vjeçar nëpër « trasenë » e shtruar Euro-Atlantike.
Më 8 Qershor 1990, pas trysnisë së madhe popullore dhe vendosjes së pluralizmit politik, rregjimi i atëhershëm u detyrua « nga halli e jo nga malli » t’i lypte Brukselit vendosjen e marrëdhënieve diplomatike me BE-në ; edhe pse e kishte demonizuar dhe anatemuar si « armikun më të madh të popujve dhe socializmit » Një vit më vonë, mbasi u sigurua se i kishim plotësuar të gjitha kushtet politike dhe me opozitën si garanci, Brukseli e dha OK e tij. Filloi kështu një Epokë e re pozitive dhe cilësore në marrëdhëniet historike me BE-në.
Në një dimension më të gjerë gjeopolitik, më 22 Qershor 1991, pas një viti me statusin e Vëzhguesit, Shqipëria u pranua Antare me të drejta të plota në OSBE, « djalli tjetër i zi » për rregjimin e mëparshëm. Më 1973 ishim i vetmi vend që refuzuam ftesën për t’u bërë pjesë e negociatave, të cilat çuan në krijimin e KSBE-së 1975 që kulmoi me nënshkrimin e Aktit Final të Helsinkit në Gusht 1975. E quajtën « Konferenca e Mossigurisë Europiane » Antarësimi në OSBE, siç u quajt nga viti 1995, u bë pas shumë demarshesh dhe andrallash me një trysni të paparë nga brenda dhe jashtë vendit.
Duke u rikthyer te BE-ja, në Qershor 2001 në samitin e Goteborgut, BE-ja filloi Procesin historik të Stabilizim – Asociimit, ndërsa në Qershor 2003 në Selanik, ajo konfirmoi vullnetin politik për zgjerimin drejt Ballkanit Perendimor.
Kjo histori e suksesshme vazhdoi më 12 Qershor 2006, kur në Luksemburg u nënshkrua Marrëveshja e Stabilizim – Asociimit, praktikisht « Hyrja » për në statusin kandidat.
Pika kulminante e Euro – Atlantizmit shqiptar u shënua më 10 Qershor 2007, kur në Tiranë erdhi G.W.Bush, i pari dhe i vemi president amerikan në detyrë që vizitoi zyrtarisht vendin tonë. Mbi të gjitha me mesazhet e mbështetjes për antarsimin tonë në NATO dhe Pavarësinë e Kosovës me pohimin emblematik « Mjaft më » (enough is enough!) Çlirimi i Kosovës nga trupat e NATOS dhe UÇK-ja më 12 Qershor 1999 është arritje tjetër historike e popullit vëlla të Kosovës. Në vijim, u intensifikuan demarshet diplomatike për shpalljen dhe njohjen e Pavarësisë së saj në të gjitha format dhe formatet, që Prishtina të hynte pa vonesë në rrjedhat Euro-Atlantike.
Nisur nga këto zhvillime premtuese, më 10 Qershor në Këln, SHBA-të, BE-ja dhe organizatat më të mëdha ndërkombëtare vendosën krijimin e Paktit të Stabilitetit për Europën Juglindore; disa vite më vonë, ai u kthye në Këshillin e Bashkëpunimit Rajonal( RCC) me qendër në Sarajevo; gjatë gati 3 viteve të fundit atë e drejton politikanja shqiptare Majlinda Bregu.
Duke shkuar më tej, në Qershor 2012 u tentua të fitohej statusi kandidat dhe çelja e negociatave me BE-në. Pas disa pengesave artificiale nga brenda, në Qershor 2014 na u dha statusi Kandidat. Për fat të keq, në shtatë vitet e fundit, negociatat jo vetëm nuk janë çelur, por procesi është vështirësuar nga përshkallëzimi i kushteve të njohura ndaj nesh, një odise e vërtetë! Praktikisht, çelja e negociatave është bërë « vrapim i gjatë me pengesa »
Duke shkuar tej kufijve Euro-Atlantikë, këtë muaj ka dhe një lajm tjetër të mirë: më 13 Qershor pritet miratimi konsensual që në periudhën 2022 – 2023 vendi ynë të jetë Antar i Përkohshëm i Këshillit të Sigurimit të OKB-së. Ngjarje e madhe mbasi është hera e parë në 65 vitet tona në OKB që Shqipëria zgjidhet në forumin më të lartë të sigurisë botërore. Padyshim një hop dhe arritje e shënuar historike. Me shumë premisa dhe avantazhe të shumëllojshme për emrin dhe imazhin e vendit, zgjerimin dhe pasurimin e përvojës së politikës/ diplomacisë sonë; kështu, vendi ynë do të jetë jo vetëm objekt dhe i pranishëm, por dhe pjesëmarrës aktiv në vendimarrjen lidhur me krizat dhe konfliktet e nxehta në botë, etj. Në këtë drejtim përbën ndihmë të madhe përvoja e vyer e kryesimit tonë të OSBE-së 2020, e vlerësuar dhe ndërkombëtarisht, pavarësisht nga vështirësitë dhe kufizimet e mëdha të Pandemisë COVID – 19.
Këtu del e nevojshme të theksojmë se gabon kushdo që një hap, proces dhe sukses Euro-Atlantik ia atribuon autorësinë një force të caktuar politike. Kjo do të thotë ta shohësh Euro-Atlantizmin si gjendje statike njëhapëshe dhe jo si dinamikë gjithëpërfshirëse. Historiku i antarësimit tonë në strukturat Euro- Atlantike tregon qartë se ky integrim nuk është « pronë » e asnjë partie të vetme apo liderit të saj, por produkt i punës dhe përpjekjeve nga të gjitha forcat politike, e veçanërisht PS-ja dhe PD-ja me aleatët e tyre. Tani, nëse njera apo tjetra ka qenë në pushtet në një moment të caktuar kohor, nënshkrimi dhe vulosja e atij procesi ka qenë një « follow – up », ose vijimësi e hapave të mëparshme. Mjafton të përmendim se pas OSBE-së, pranimi ynë në Këshillin e Europës u bë i mundur falë konsensusit të PS-së, edhe pse lideri i saj ishte i burgosur politik. Antarësimi në NATO ndodhi vërtet kur në pushtet ishte PD-ja, por me konsensusin e nevojshëm të PS-së. Po, demarshet e integrimit në NATO kanë filluar nga PD-ja në fillim vitet 90 ; veçse ato kanë vijuar me intensitet dhe gjatë dy mandateve të mëparshme të PS-së, me disa nisma dhe procese të njohura; kështu ka vazhduar puna dhe në 8 vitet e fundit me në bashkëpunimin tonë me NATO-n, ku spikatin ndërtimi i bazës ushtarake në Kuçovë dhe sidomos stërvitja ushtarake « Defender Europe 2021 » më e madhja në rajon.
Në këtë fushë madhore, PS, PD dhe LSI kanë meritat dhe mëkatet e tyre. Ndaj dhe dukuritë negative që kanë detyruar BE-në të vendosë të na « kalojë në vrimë të gjilpërës » u takojnë të gjitha forcave politike, me plus/minuset e rastit dhe « peshqeshet » që ato i kanë lënë si trashëgim njera tjetrës.
Mbi të gjitha, mungesa e deritanishme e dialogut, mirëkuptimit dhe tolerancës, me krizat dhe konfiktet e njohura, në shumë raste duke vepruar « me inat dhe jo takat » » politik tregojnë se këto dhe elementet e tjerë të dekalogut demokratik të Helsinkit janë më të nevojshme se kurrë. Le ta ripërsërisim fort, ashtu si në organizatat e tjera, ca më tepër në BE nuk do të hyjë vetëm Partia, qeveria dhe diplomacia, por gjithë Shqipëria !
Në këtë kuptim, bashkëpunimi i ofruar nga Kryeministri Rama për opozitën lidhur me trajtimin e problemeve dhe sfidave të mëdha që kemi përpara, megjithë mungesën e njohur të besueshmërisë është ogur i mirë dhe premtues; po aq pozitive dhe shpresëdhënëse është qëndrimi, sjellja dhe gjuha e tanishme politike korrekte dhe qetësuese e PS-në ndaj PD-së, kur kjo e fundit është përfshirë në debatet dhe proceset e brendshme të vështira të analizës se humbjes më 25 Prill dhe zgjedhjeve të reja më 13 Qershor. Së bashku me përkujtimin e 30 Vjetorit të krijimit të PS-së, sidomos Kongresi i saj i Jashtëzakonshëm më 12 Qershor janë raste dhe mundësi fatlume për të dyja forcat tona më të mëdha politike me orientim të qartë Euro-Atlantik në këtë Muaj simbolik dhe historik.
Natyrisht lufta politike do të vazhdojë, madje e ashpër por luajale, mbi të gjitha, duke nxjerë mësime nga pësimet. Kjo është fare logjike, sepse nëse u kërkojmë të huajve mirëkuptim dhe bashkëpunim, ato nuk « pijnë ujë » kur brenda dhe midis nesh i shkelim ato me të dyja këmbët.
Kjo kërkesë bëhet më urgjente dhe ulëritëse në prag të Samitit të BE-së më 24 Qershor, kur pritet të vendoset mbi fatin e negociatave për Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut. Bllokimi bullgar e ka ngatërruar më keq « lëmshin para portës ». Për pasojë, askush nuk mund ta thotë dot se kur mund të çelen negociatat këtë vit; por, na qetësojnë me eufemizmin diplomatik « ASAP » « as soon as possible » ose në shqip « sa më shpejt të jetë e mundur »
Gjithsesi, presidenca portugeze në bashkëpunim me paraardhësen gjermane dhe pasuesen sllovene po bëjnë maksimumin dhe shpresohet ende deri në minutat e fundit për një kompromis dhe dalje nga ky ngërç vërtet absurd. Ndonëse tejet e vështirë në dukje, gjithçka është e mundur. Pikërisht vendimi i mundshëm për çeljen e negociatave deri më 24 Qershor do të ishte « qershiza mbi tortën » e Qershorit, si muaji i shënuar i Euro-Atlantizmit shqiptar.
