Ditë aspak e këndshme ka rezultuar e mërkura për diplomacinë amerikane, botërore, dhe sidomos për atë kosovare. Gruaja që është cilësuar si “engjëlli mbrojtës” i Kosovës gjatë pushtimit serb, po ashtu Sekretarja e parë femër e Shtetit amerikan, Madeleine Albright ka ndërruar jetë.
Gazeta Shqiptare ka mësuar nga raportimet e mediave ndërkombëtare se e ndjera Albright ka ndërruar jetë në moshën 84-vjeçare, si pasojë e kancerit.
Kush ishte Madeleine Albright?
Madeleine Korbel Albright lindur më 15 maj 1937 – është femra e parë në postin e sekretarit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, politikane dhe diplomate amerikane. Madeleine Albright është ish sekretarja e parë femër dhe njëherit e 64-ta, e nominuar nga presidenti i atëhershëm Bill Clinton dhe e konfirmuar si e tillë nga senati me 99 vota për dhe 0 kundër. Ajo ishte në postin e sekretares së Shteteve te Bashkuara të Amerikës nga 23 Janari i vitit 1997 deri me 20 Janar te vitit 2001. Ajo ka kontribuar për lirinë e Kosovës gjatë viteve të veshtira të luftës dhe për ta shpërblyer Shteti i Kosovës e ka nderuar me Medaljen e Artë të Lirisë.
“Dilni jashtë, Serbë të pështirë!”/ Kontributi i Madeleine Albright-it në çështjen e Kosovës
Albright ndihmoi në shtyrjen e SHBA-së në Kosovë. Ishte pjesë e rolit të bindshëm, moralist të botës së re që ajo po kërkon për Amerikën, sipas një reportazhi të vjetër nga CNN.
Konflikti i Kosovës shpesh përmendet, si nga fansat ashtu edhe nga armiqtë e saj, si “Lufta e Madeleine-s”. Në një kuptim të mirëfilltë, sigurisht, kjo nuk është e vërtetë. Kur u kthye në një konflikt të armatosur, ajo luajti një rol mbështetës për Presidentin, Këshilltaren e Sigurisë Kombëtare Sandy Berger, Sekretarin e Mbrojtjes Bill Cohen dhe ushtrinë. Por më shumë se kushdo tjetër, ajo mishëroi vizionin e politikës së jashtme që i shtyu këta burra në këtë luftë. Dhe ajo kishte përgjegjësinë më të madhe për t’i mbajtur të vendosur aleatët – dhe administratën – në ndjekje të fitores.
Për Albright-in, një Evropë e qëndrueshme ishte thelbësore për interesat e SHBA-ve. Dhe për shkak të botëkuptimit të sajuar në kockat e saj dhe të ngulitur në zemrën e saj duke u rritur, ajo besonte se interesat e Amerikës nuk mund të ndahen lehtësisht nga vlerat e saj. “Ne po rikonfirmojmë qëllimin kryesor të NATO-s si një mbrojtës i demokracisë, stabilitetit dhe mirësjelljes njerëzore në tokën evropiane,” ka thënë ajo.
Lufta në Kosovë më shumë se një konflikt tjetër rajonal për Albright-in
Pra, lufta në Kosovë, dhe vizioni i vendosur i Albright për të ishte më shumë se një konflikt tjetër rajonal. Ai u shndërrua në pikën zero në debatin nëse Amerika duhej të luante një rol të ri në botë, atë të kombit të domosdoshëm që pohon moralin e tij si dhe interesat e tij për të garantuar stabilitetin, për të ndaluar banditë dhe për të parandaluar mizoritë njerëzore.
Aktiviteti diplomatik i Albright-it u intensifikua dhe më pas u bë më urgjent pasi bombat e NATO-s goditën gabimisht ambasadën kineze në Beograd, duke shkaktuar shpërthime politike si në Pekin ashtu edhe në Këshillin e Sigurimit të OKB-së. Albright ishte kthyer në skenën qendrore: ajo u takua me diplomatë rusë në Uashington dhe Evropë, udhëtoi me Clinton në selinë e NATO-s në Bruksel dhe bazat ushtarake në Gjermani, thirri një takim të ministrave të jashtëm aleat dhe rusë në Bon dhe punoi me telefonat për të mbajtur në linjë lojtarë duke filluar nga Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Kofi Annan deri te lideri kosovar Ibrahim Rugova.
Libri “Të fuqishmit dhe i plotfuqishmi”
Gjatë viteve të fundit, Shteteve të Bashkuara u është dashur të përballen me çështjen e “luftës së drejtë” në Afganistan dhe Irak. Si Sekretare Shteti jam ndeshur me një sfidë të ngjashme në Ballkan. Në fillim të viteve ‘90, diktatori serb, Sllobodan Millosheviç, kish nisur tri luftëra të pasuksesshme: kundër Sllovenisë, kundër Kroacisë dhe kundër Bosnjës. Në vitin 1999, ai e drejtoi armiqësinë e tij kundër shumicës etnike shqiptare në Kosovë, provincë e Serbisë.
Gjatë një viti studiova çdo rrugë të mundshme për të siguruar një zgjidhje diplomatike që të respektohej nga të dy palët. Shqiptarët më në fund e pranuan propozimin tonë; Millosheviçi e refuzoi, duke ndërsyer forcat e tij të sigurimit kundër popullsisë civile. Interesi i tij ishte t’i dëbonte shqiptarët nga Kosova, duke vrarë udhëheqësit e tyre, duke djegur fshatrat e tyre dhe duke përhapur terror. Qëllimi i tij ishte që problemin e Kosovës “ta zgjidhte” një herë e përgjithmonë. Duke qenë se provinca ishte pjesë e Serbisë, krimet e Millosheviçit nuk mund të karakterizoheshin si agresion ndërkombëtar. Asnjë anëtar i NATO-s nuk po sulmohej, kështu që Aleanca nuk mund të pretendonte të përdorte të drejtën e vetëmbrojtjes.
Serbia nuk kishte kërcënuar të pushtonte një vend tjetër, kështu që nuk kishte arsye për një goditje parandaluese. Megjithatë, ne e kishim për detyrë “të mbronim tjetrin e pambrojtur”. Këshilli i Sigurimit të Kombeve të Bashkuara miratoi një rezolutë, e cila kërkonte tërheqjen e trupave plaç- kitëse serbe, por diplomatët rusë, historikisht në anën e vëllezërve të tyre sllavë, premtuan se do të vinin veton për çdo masë që autorizonte përdorimin e forcës për ndaljen e serbëve. Kjo gjë e vuri administratën e Clinton-it dhe NATO-n përpara një zgjedhjeje të vështirë. Ose të lejonim Rusinë të përdorte veton me të cilën na kish kërcënuar, duke mos na lënë të vepronim, ose të përdornim forcën për të shpëtuar popullin e Kosovës edhe pa lejen e shprehur të Kombeve të Bashkuara. Punova tej mase shumë dhe ia dola mbanë për përdorimin e variantit të dytë.
Arsyet e mia ishin pjesërisht strategjike: Europa nuk do të ishte asnjëherë plotësisht në paqe, për sa kohë që Ballkani të ishte i pastabilizuar dhe Ballkani nuk do të ishte i stabilizuar për sa kohë që Millosheviçi do të ishte në pushtet. Gjithsesi, motivi im kryesor ishte moral: Nuk doja të shihja të vriteshin njerëz të pafajshëm. Prania e NATO-s në Europë na dha mjetet për të ndalur spastrimin etnik në atë kontinent, ndërsa unë shpresoja se duke bërë këtë, do të ndihmonim që krime të tilla të mos ndodhnin edhe gjetiu.
Kjo ishte realisht një nga ato kohë kur, për t’u bërë jehonë fjalëve të Martin Luther King-ut të Ri, qëndrimi ynë do të bazohej jo në atë që ishte e sigurt, por në atë që ishte e drejtë. Nisur nga fakti që ne nuk kishim një mandat të posaçëm të Kombeve të Bashkuara për veprime ushtarake, u përpoqëm veçanërisht shumë të provonim drejtësinë e kauzës sonë. Së pari, administrata e Clinton-it siguroi mbështetjen unanime të NATO-s.
Së dyti, unë mbaja kontakte të vazhdueshme me Sekretarin e Përgjithshëm të Kombeve të Bashkuara, Kofi Annan, i cili u dakordësua publikisht me ne se veprimet e serbëve ishin moralisht të papranueshme.
Së treti, objektivat e NATOs gjatë luftës kontrolloheshin nga avokatë ushtarakë, të cilët e krahasonin secilin prej tyre me standardet e përcaktuara nga Konventat e Gjenevës. Në çdo rast bëhet një vlerësim për të parë nëse vlera e objektivit ishte më e madhe se risqet potenciale ndaj civilëve. Teksa lufta përparonte, ne shtuam presionin ushtarak ndaj Beogradit, por ndërkohë bënim kujdes për të minimizuar numrin e viktimave në njerëz dhe plagosjet e panevojshme të tyre.
Tri objektiva civile (Ambasada kineze, një tren pasagjerësh dhe një kolonë me refugjatë) u goditën gabimisht. Vlerësimet për numrin e civilëve të vrarë nga bombardimet tregojnë se ata ishin nga 500 deri në 2000. Ndërsa Serbët, përpara se të arrinim t’i ndalnim, vranë rreth 10.000 shqiptarë të Kosovës dhe përzunë qindra mijëra të tjerë nga shtëpitë e tyre. Gjatë gjithë luftës, ne vazhduam përpjekjet diplomatike për të vendosur paqen. Më në fund, këto përpjekje u kurorëzuan me sukses. Millosheviçi kapitulloi; serbët i tërhoqën forcat e sigurimit nga Kosova; refugjatët u lejuan të ktheheshin; në vend u vendos një forcë paqeruajtëse e kryesuar nga NATOja dhe Kombet e Bashkuara arritën të kontribuonin në rindërtimin e vendit, i cili që atëherë ka organizuar disa raunde zgjedhjesh demokratike.
Farat e konfliktit në Kosovë, sikurse edhe në luftërat e kahershme që kishin ardhur si pasojë e shpërbërjes së Jugosllavisë, kishin qenë të mbjella në historinë fetare të rajonit. Duke mbrojtur kauzën e Serbisë, Millosheviçi do të më thoshte se populli i tij kishte mbrojtur “Europën e Krishterë” për shekuj të tërë. Historia kombëtare epike e Serbisë është një rirrëfim i betejës së Kosovës, e zhvilluar kundër turqve otomanë në Fushën e Mëllenjave më 1389. Sipas legjendës, Princit Lazar të Serbisë i ishte shfaqur Profeti Elia në ditën fatale.
Elia i kish ofruar princit të zgjidhte midis fitores në betejë (dhe një perandorie në tokë) dhe disfatës (kompensuar me një vend në parajsë).Princi zgjodhi fitoren e përjetshme në parajsë. Është një histori frymëzuese, një histori që ka luajtur një rol në vendimin e guximshëm të serbëve për t’u rezistuar nazistëve gjatë Luftës së Dytë Botërore. Problemi është se disa serbë vazhdojnë të jenë të vendosur të hakmerren për disfatën e pësuar në Kosovë më shumë se 600 vjet më parë, të motivuar nga një ndjenjë e egër nacionalizmi dhe besimi se kanë një marrëdhënie të veçantë me Zotin. Ndërsa në Kosovë lufta vazhdonte, Václav Havel-i do ta karakterizonte me këto fjalë: Nëse mund të thuash se një luftë është etike apo se ajo po zhvillohet për shkaqe etike, atëherë kjo është një prej atyre luftërave.
