Verë. Tim Thomas ishte 18 vjeç, ai mori një çantë shpine, la vendlindjen e tij të vogël në jug të Anglisë dhe hipi në një tren për në Francë, duke nisur një udhëtim njëmujor nëpër Evropë me hekurudhë.
Ishte viti 1972. Thomas ishte ndër udhëtarët e parë që përfitoi nga leja e sapolindur ‘European Interrail’, e cila u lejonte të rinjve nën 21 vjeç, në 21 vende pjesëmarrëse, të blinin një biletë prej 27,50 £ (në atë kohë rreth 67 dollarë) për udhëtime të pakufizuara nëpër Evropë, me tren për një muaj të plotë.
“Ishte paksa ideale me të vërtetë, ti ishe i ri dhe në formë dhe çdo ditë do të kishte një vend apo qytet të ri apo çfarëdo tjetër para teje për të eksploruar”, thotë Thomas për CNN Travel. “Kishte gjithmonë diçka për të pritur”.
Leja Interrail u projektua nga Unioni Ndërkombëtar i Hekurudhave (UIC), një organ që mbikëqyr hekurudhat e Evropës që atëherë i ka dhënë kontrollin e Interrail kompanisë së pavarur Eurail.
UIC u shfaq në vitin 1922 pasi kufijtë e Evropës u riorganizuan pas Luftës së Parë Botërore dhe Traktatit pasues të Versajës. Në vitin 1972, organizata parashikoi lejen e udhëtimit ndër-Europe si një mënyrë argëtuese për të festuar ditëlindjen e saj të 50-të dhe për të inkurajuar udhëtimin hekurudhor midis të rinjve evropianë. Një skemë e ngjashme, kalimi Eurail, ekzistonte tashmë për udhëtarët ndërkombëtarë — pse të mos hapni trenat e kontinentit për të rinjtë evropianë?
“Nuk kishte hekurudhë me shpejtësi të lartë, nuk kishte fluturime me kosto të ulët, kishte më pak autobusë — dhe udhëtimi i përgjithshëm ishte në një nivel krejtësisht të ndryshëm nga sot”, thotë Alexander Mokros, kryetar i Eurail, për CNN Travel.
“Njerëzit udhëtonin shumë më pak. Kështu ata kishin këtë ide të mrekullueshme për të lançuar një produkt të veçantë posaçërisht për të rinjtë, kështu që të gjithë, deri në moshën 21 vjeç, mund të zbulonin kontinentin”.
Nuk ishte vetëm udhëtimi që ishte ndryshe në vitin 1972. Harta e Evropës gjithashtu dukej ndryshe. Përsëritja e parë e kalimit Interrail u fokusua në Evropën veriore, perëndimore dhe jugore, me Evropën Lindore të bllokuar kryesisht pas Perdes së Hekurt.
Postera me ngjyra të ndezura u vendosën nëpër stacionet hekurudhore të Evropës dhe u përhapën fjalë për ofertën hekurudhore të UIC. Të rinjtë diskutuan planet dhe skicuan rrugët.
Thomas mendon se Interrail së pari mbërriti në radarin e tij nëpërmjet një posteri.
“Gjithmonë më ka pëlqyer udhëtimi me tren dhe kështu shkova me një shok me të cilin kisha qenë në shkollë”, thotë ai.
Megjithatë, udhëtimi i Thomas kishte përfunduar pothuajse para se të fillonte: ndërsa treni i tij u nis në bregun anglez drejt portit të Doverit, Thomas kuptoi se e kishte lënë çantën e tij në dhomën e pritjes në stacionin Ashford, një ndalesë në linjën midis Londrës dhe Dover.
Sot, një çantë e braktisur në një stacion hekurudhor mund të hiqet dhe shkatërrohet. Në vitin 1972, Thomas shpjegoi dilemën për të trajnuar stafin që i tha atij të mos shqetësohej — ata do ta transmetonin mesazhin përmes rrjetit të tyre dhe çanta do të dërgohej në trenin tjetër dhe ata mund të bënin një dorëzim në Dover.
“Sigurisht që më duhej të prisja në platformë dhe treni tjetër erdhi dhe shoferi ma lëshoi nga kabina e tij,” kujton Thomas.
“Që atëherë e tutje, besoj, ne arritëm të shmangnim shumë gabime të tilla”.
Thomas dhe shoku i tij udhëtuan nëpër Evropë në atë që ai e përshkruan si një rrugë “figura e tetë”. Ata u nisën fillimisht në Francën jugperëndimore, më pas për në Zvicër, deri në Danimarkë, pastaj zbritën në Athinë në Greqi nëpërmjet Jugosllavisë dhe Mynihut, Gjermani.
“Ne morëm vlerën e plotë të muajit tonë dhe unë i kam mbajtur të gjitha itineraret me detajet e trenave individualë dhe distancat e përfshira”, thotë Thomas.
Udhëtarët u mbështetën në Orarin Kontinental të Thomas Cook, një bibël për udhëtarët evropianë të trenave që detajon të gjitha oraret e trenave dhe distancën në milje ndërmjet stacioneve. (Udhëzuesi publikohet ende me emrin ” Orari i udhëtimit hekurudhor evropian”).
Dhe në këtë botë bankare para euro, para online, nëse udhëtarët donin të shkëmbenin monedha, duhej të rreshtoheshin në bankë, me pasaporta në dorë.
Ata kursenin para duke fjetur në tren kudo që të ishte e mundur. Përndryshe, ata do të rrinin natën në bujtina.
Thomas mendon se ata ishin me fat që, ndërsa 18-vjeçarët eksploronin shijen e tyre të parë të pavarësisë, pengesa më e madhe që ata hasën gjatë rrugës ishte djegia nga dielli. Ata shijuan shumë çdo ditë të udhëtimit.
“Është një lloj lirie apo jo, kur je larg shtëpisë?” thotë Thomas.
Martin McKee, i cili u rrit në Irlandën e Veriut, u nis për udhëtimin e tij inaugurues Interrail në vitin 1972. Vetëm 15 vjeç, ai udhëtoi me tre shokë nga shkolla. Gjatë muajit, grupi herë pas here ndahej, por mblidhej sërish në pika të ndryshme gjatë udhëtimit.
Eksplorimi i Evropës në një moshë formuese pati një efekt të rëndësishëm në mënyrën e të menduarit të McKee. Një vit apo më shumë pas udhëtimit, ai intervistoi në Universitetin e Newcastle në Angli, ku shpresonte të studionte mjekësi. Mes kontekstit të vazhdueshëm të dhunës sektare në Irlandë të njohur si “Tëlashet”, intervistuesit e pyetën McKee nëse ai e konsideronte veten britanik apo irlandez.
Adoleshenti McKee u përgjigj se ai ishte evropian.
“Njerëzit që udhëtonin, të cilët ishin në moshën time ose më të vjetër, dhe që kishin atë lloj kurioziteti dhe donin të shihnin botën, ne të gjithë kishim shumë, shumë më tepër të përbashkëta sesa komunitetet nga vinim”, tha ai për CNN Travel.
Sot, McKee është profesor i shëndetit publik evropian në Shkollën e Higjienës dhe Mjekësisë Tropikale në Londër, dhe në vitin 2020 ai u bë anëtar i Komisionit Pan-Evropian për Shëndetin dhe Zhvillimin e Qëndrueshëm të mbledhur nga Organizata Botërore e Shëndetësisë.
Në total, 87,000 të rinj udhëtuan përmes kalimit të BE-së Interrail në vitin 1972, sipas Eurail. Numra të tillë nënkuptonin që për UIC-në, vazhdimi i skemës përtej atij viti inaugurues ishte një gjë pa mend.
Thomas shkoi përsëri në Interrailing në 1973 dhe 1974. Në të tre udhëtimet, kamera e tij Hanimex Compact R erdhi me të. Madhësia e vogël e pajisjes e bëri atë mjaft të lehtë për t’u transportuar.
Duke shkrepur foto nga gjatësia dhe gjerësia e Evropës, Thomas u përpoq të shmangte marrjen e njerëzve në fotot e tij. Por sot, duke parë rrëshqitjet e tij, ai kënaqet me ato me fotobombë të panjohura më shumë sesa skenat më boshe — ato ofrojnë një shije të jetës në Evropën e asaj kohe, xhinset me fund zile të viteve 1970 dhe të gjitha.
Ndërsa vitet 1970 përparuan, “Interrail” u bë një folje, një element kryesor i gjuhës evropiane të udhëtimit.
Trudy Harpham, profesor emeritus në Universitetin e Londrës South Bank, shkoi në Interrailing në tre pushime verore radhazi në kolegj.
“Si studente, oferta e lirë e Interrail për një muaj në verë ishte mjaft e papërmbajtshme,” i tha ajo CNN Travel. “Doja të shkoja aq larg sa më lejonte skema”.
Në udhëtimin e parë, në vitin 1975, Harpham dhe i dashuri i saj i atëhershëm paketuan çantat e shpinës dhe një tendë për dy persona dhe kaluan gjarpër nëpër Evropë me hekurudhë, duke arritur në Stamboll në Turqi.
“Po hyja në të panjohurën”, kujton Harpham, por ajo gjeti një atmosferë miqësore dhe të këndshme midis komunitetit Interrailing.
“Ndihej kaq e shoqërueshme, e përbashkët dhe emocionuese”, thotë ajo.
Ndërsa trenat përshkonin kontinentin, Harpham shënoi vëzhgimet e saj mbi vendet dhe kulturat e tyre në dërgesat në shtëpi në Angli.
“Pothuajse në çdo vend të ri në të cilin kalova, u shkrova një kartolinë prindërve të mi në Lincolnshire, të cilët ishin të kënaqur t’i pritën,” thotë Harpham.
E ëma e Harfamit i mbajti të gjitha kartolinat, duke i thënë vajzës së saj se një ditë do ta vlerësonte të ishte në gjendje të shikonte pas në aventurat e saj.
Sigurisht që nuk ishte gjithçka emocionuese. Periudhat e gjata në trena mund të jenë të lodhshme. Në udhëtimin e Harpham në vitin 1973, i cili përfshinte udhëtimin deri në Rrethin Arktik në Norvegji, ajo kujton se mendonte se “nuk donte të shihte një pyll tjetër thupër në jetën time pas kësaj.”
Por shumicën e kohës, Harpham shijoi përvojën e zgjimit në një vend të ri pas një nate udhëtimi.
“Nëse do të kishim fatin të kishim një vend, të shtynim atë verbërinë e modës së vjetër lart nga dritarja dhe të shikonim jashtë dhe të pyesnim veten se ku ishe ishte thjesht magjike,” kujton ajo.
Sot, Harpham me origjinë britanike jeton në Zvicër. Ajo është në pension, por ka punuar në shëndetin publik ndërkombëtar dhe ka jetuar në mbi 50 vende.
Harpham kujton se ishte kthyer nga verat e saj duke u ndier si në një klub të përbërë nga të rinj nga e gjithë Evropa.
“Vetëm të tjerët që e bënë atë e kuptuan me të vërtetë ndjenjën e çlirimit dhe emocionimit dhe ekspozimit të plotë, mundësitë e mrekullueshme për të parë kaq shumë vende në një kohë relativisht të shkurtër dhe kosto relativisht të ulët”, thotë ajo.
Në vitin 2022, leja evropiane Interrail mbush 50 vjeç. Ajo është transformuar dhe zhvilluar me kalimin e viteve, por koncepti themelor mbetet i pandryshuar — një portë hekurudhore relativisht e thjeshtë për në Evropë.
Dallimi më i madh midis skemës sot dhe viteve të hershme të saj është se ajo tani është e hapur për të gjithë, të të gjitha moshave.
Eksperti i hekurudhave Mark Smith, themeluesi i uebsajtit popullor të trenave The Man in Seat 61 , thotë se ky ndryshim ishte “gjëja më e mirë që i ka ndodhur” kalimit në pesë dekadat e ekzistencës së tij.
Sot, ka gjithashtu një gamë më të madhe opsionesh Interrailing. Udhëtarët mund të zgjedhin në bazë të numrit të ditëve të udhëtimit dhe klasës së biletës.
Hekurudhat e Evropës kanë ndryshuar gjithashtu. Shërbimet me shpejtësi të lartë tani janë më të zakonshme dhe, deri vonë, trenat e natës ishin në lëvizje, por batica atje duket se po kthehet sërish falë një ringjalljeje të kohëve të fundit të shërbimeve të fjetjes në të gjithë Evropën. Smith gjithashtu sugjeron se trenat e kontinentit tani janë më të fragmentuar, me disa rrugë në distanca të gjata të ndara tani në seksione më të vogla.
Dhe ndërsa vetë faqja e internetit e Smith është një thesar i këshillave dhe trukeve të Interrailing, ai thotë për CNN Travel se është një avokat për paketimin e versionit 2022 të orarit të udhëtimit Thomas Cook, i quajtur tashmë orari i hekurudhave evropiane . Gërmimi i internetit në telefonin tuaj nuk mund të kalojë vërshimin mbi orarin dhe planifikimin manual të itinerarit tuaj, sugjeron Smith, veçanërisht me peizazhet evropiane gjithnjë në ndryshim që kalojnë me shpejtësi nga dritarja.
Sot, 33 vende marrin pjesë në skemën Interrail dhe leja është e disponueshme në formë dixhitale. Çmimet fillojnë nga 185 € (rreth 198 dollarë) për nën 27 vjeç që udhëtojnë katër ditë brenda një muaji.
Leja Eurail, versioni për udhëtarët ndërkombëtarë, gjithashtu ekziston ende. Çmimet janë identike me Interrail, gjithashtu duke filluar nga 185 € (rreth 198 dollarë) për nën 27 vjeç që udhëtojnë katër ditë brenda një muaji.
Kohët kanë ndryshuar, por Mokos, nga ekipi Eurail, sugjeron që tërheqja e Interrailing është pak a shumë e njëjtë me udhëtarët inaugurues të viteve 1970 dhe mbajtësit e biletave sot kënaqen duke qenë pjesë e një linje të gjatë Interrailers në të kaluarën dhe të tashmen.
“Edhe nëse udhëton vetëm, nuk po udhëton vetëm, po udhëton disi me të tjerët, po kalon me të tjerët, po bën histori për të cilat mund të flasësh pa të tjerë”, thotë Mokos.
Kalimi që përfshin kontinentin përfaqëson gjithashtu një ndjenjë të unitetit evropian, i cili ka një rezonancë të shtuar në një Evropë pas Brexit, post-Covid që po përballet me ndikimin e pushtimit rus të Ukrainës.
Leja mbush gjithashtu 50 vjeç në një moment kur një numër në rritje i udhëtarëve janë të prirur të bëjnë zgjedhje më të qëndrueshme, duke u larguar nga fluturimet me distanca të shkurtra aty ku është e mundur .
Sot, kur Tim Thomas shikon bollëkun e fotografive të ditëve të tij të Interrailing, ai e gjen veten duke ëndërruar për aventurat e ardhshme hekurudhore. Ai ka një udhëtim me tren në Antwerp, Belgjikë në korrik dhe shpreson se mund të ketë më shumë për të ardhur.
“Unë supozoj se është pothuajse ideja ime për mënyrën ideale për të kaluar jetën time, thjesht duke u endur duke parë gjëra të reja, duke parë peizazhe të ndryshme dhe ndërtesa të ndryshme”, thotë ai.
Përshtati nga CNN Gazeta Shqiptare
