Ndërsa aleatët e Ukrainës grinden se si të ndihmojnë vendin të luftojë forcat e Vladimir Putinit, punët e papërfunduara diku tjetër në pragun e NATO-s kanë nevojë për më shumë vëmendje.
Ballkani ka qenë prej kohësh një emërtim i paqëndrueshmërisë politike dhe etnike, por gjërat janë përkeqësuar kohët e fundit. Tensionet janë përshkallëzuar që nga vera, pasi Kosova u tha serbëve që jetonin në vend se duhej të miratonin të njëjtat karta identiteti dhe targa lokale si shumica e shqiptarëve etnikë.
Presidenti serb Aleksandar Vuçiç madje kaloi ditët e fundit të dhjetorit duke u përpjekur të lehtësojë situatën pasi banorët në veri të Kosovës bllokuan rrugët dhe u përballën me policinë.
Për të huajt, çështja mund të duket e parëndësishme.
Por një shkëndijë e vogël mund të bëhet lehtësisht një zjarr i furishëm.
Një diplomat në Beograd, i cili kërkoi anonimitetin sepse nuk ishte i autorizuar të fliste publikisht, tha se ishte tronditëse të shikoje Evropën duke flirtuar me një konflikt të dytë në muajt e fundit. Një tjetër diplomat, me qendër në kryeqytetin e Kosovës, Prishtinë, tha se barrikadat kishin jehonë të rënies së Kroacisë dhe Serbisë në luftë në vitin 1990.
Vuçiç, i mbështetur nga Putini, në të kaluarën është akuzuar nga rivalët e tij se ka ndezur flakët në Kosovë. Ai i quajti netët e fundit të dhjetorit disa nga më të vështirat e jetës së tij.
“Do të na kishte çuar në një fatkeqësi totale,” tha ai në një intervistë në rezidencën e tij në Beograd më 17 janar. “Isha shumë i frikësuar.”
Paralajmërimet për krijimin e diçkaje më të madhe janë një kujtesë e plagëve të pashëruara nga konflikti i mëparshëm i Evropës – dhe nuk është rastësi që ata janë kthyer gjatë luftës në Ukrainë, e cila filloi pothuajse një vit më parë.
Me Bashkimin Evropian, NATO-n dhe Rusinë të preokupuar, kryeministri i Kosovës Albin Kurti ka shkelur atje ku paraardhësit e tij nuk guxuan kurrë nga frika e pasojave. Serbia, ndërkohë, është përpjekur të mashtrojë marrëdhëniet e saj me Evropën dhe Rusinë, të cilat janë tensionuar nga lufta.
“Vuçiç është dobësuar sepse aleati i tij i vjetër Putin po bën një luftë dhe Kosova është gjithashtu e dobësuar sepse ka pak vend në agjendën evropiane për probleme të tjera përveç luftës,” thotë Zarko Puhovski , profesor i shkencave politike në Universitetin e Zagrebit. “Tensionet që filluan disa muaj më parë janë kthyer në status quo dhe kjo është shumë shqetësuese.”
Ballkani – këndi më i paqëndrueshëm i Evropës që nga osmanët – po shfaq shumë nga tiparet e tij të vjetra. Bosnja dhe Hercegovina mbetet e paralizuar duke pasur parasysh qeverinë trepalëshe të lindur nga marrëveshja e paqes e vitit 1995 dhe aleati i Putinit që drejton entitetin serb vazhdon të kërcënojë se do të shkëputet. Mali i Zi, i cili u bashkua me NATO-n në vitin 2017 , konsiderohet tani një regjim hibrid nga mbikëqyrësi i demokracisë me bazë në Uashington, Freedom House. Shqiptarët po largohen sërish nga vendi i tyre.
Në Kosovë, ruajtja e paqes së brishtë është e ndërlikuar. Serbia e konsideron Kosovën të sajën, djepin e kombësisë së saj – ashtu siç e sheh Putini Ukrainën. Fërkimet ndërmjet shumicës etnike shqiptare të Kosovës dhe rreth 100.000 serbëve që ende jetojnë kryesisht në veri të kombit prej 1.8 milionë banorësh kanë ardhur dhe janë zhdukur që kur fushata e bombardimeve të udhëhequra nga NATO në vitin 1999 dëboi ushtrinë e të fortit jugosllav Slobodan Millosheviç.
Pajtimi hasi në ngërç në vitin 2008, kur qeveria në Prishtinë shpalli pavarësinë e njëanshme nga Serbia.
Krijimi i shtetit-komb u mbështet nga rreth gjysma e botës, duke përfshirë SHBA-në dhe të gjithë anëtarët e BE-së me përjashtim të pesë, por në mënyrë kritike jo nga Serbia, Rusia dhe Kina.
Si për Kosovën ashtu edhe për Serbinë, qëllimi përfundimtar është anëtarësimi në BE. Brukseli ua ka bërë të qartë të dy vendeve se përparimi varet nga aftësia e tyre për të përmirësuar lidhjet. Të dërguarit i kanë kthyer takimet për të pranuar një pakt të ri paqeje të hartuar nga BE. Josep Borrell, shefi i politikës së jashtme të BE-së, tha më 23 janar se arritja e një marrëveshjeje është e vetmja mënyrë për të “thyer rrethin vicioz të krizës në terren dhe për të zvogëluar rrezikun për përshkallëzim të mëtejshëm”. Vuçiç u tha gazetarëve të njëjtën ditë se Serbia duhej ta merrte seriozisht.
Kjo nuk duket e afërt. Rreth 3.800 trupa të NATO-s të stacionuara në Kosovë ende u kërkohet të mbajnë një paqe gjithnjë e më të pasigurt dhe ngjarjet e fundit treguan se ato nuk janë aspak të tepërta. “Kjo situatë mund të zgjasë me vite,” thotë Puhovski, akademik kroat. “Dhe gjithçka varet nëse disa ‘të dehur’ do të ndezin diçka shumë, shumë më keq.”
Vendet drejtohen gjithashtu nga liderë me prejardhje politike shumë kontradiktore.
Vuçiç, 52 vjeç, një ish-ministër informacioni për Millosheviçin, konsolidoi pozicionin e tij në Serbi me një fitore dërrmuese në zgjedhje vitin e kaluar. Ai ka balancuar me mjeshtëri interesat konkurruese të Serbisë, duke mbajtur një këmbë në rrugën e BE-së, ndërsa ka mbajtur derën hapur për Rusinë. Kjo është bërë më e ashpër që nga lufta në Ukrainë.
Vuçiç denoncoi pushtimin e Putinit, por ka refuzuar të bashkohet me përpjekjet e BE-së për sanksione, dhe qeveria e tij në Beograd ka mbajtur lidhje me Rusinë.
Kurti, 47 vjeç, një radikal i majtë që dikur ishte i burgosur politik në Serbi, kundërshtoi marrëveshjen ekzistuese të BE-së midis Kosovës dhe Serbisë nga viti 2013. Në turneun e tij të dytë si kryeministër, ai e ka bërë prioritet të tij të pohojë sovranitetin e Kosovës – edhe nëse kjo do të thotë duke antagonizuar edhe më tej serbët. Liderët e partive rivale në Kosovë e kanë kritikuar atë për nxitjen e protestave dhe e kanë quajtur të paparashikueshëm.
Shembulli i fundit ishte lëvizja e tij për të nxitur çështjen e targave dhe kartave të identitetit. Serbët sfidues vendosën barrikada në veri të Kosovës, e cila merr mbështetje financiare nga Beogradi dhe ku banorët përdorin pasaportat e lëshuara nga Serbia si dhe monedhën e saj, dinarin.
Më 27 dhjetor dhe të nesërmen, Vuçiç u nis për në Rashkë, një qytet i vogël brenda Serbisë në veri të qytetit të ndarë të Mitrovicës në Kosovë. Popullsia lokale serbe e dëgjoi lutjen e tij për të hequr të gjitha barrikadat, megjithëse tensioni mbetet 10 herë më i keq se normalja, tha ai në intervistën në Beograd disa javë më vonë.
Rajoni duhet të mbetet paqësor, tha ai, ose “çdo gjë tjetër do të na çonte pikërisht në humnerë”.
