Inteligjenca artificiale ka hequr kleçkën e saj të parë nga flluska e Brukselit.
Makineritë e teknologjisë së lartë që mund të kalojnë përmes zhargonit eurokratik me shpejtësi rekord kanë zëvendësuar qindra përkthyes që punojnë për BE-në, duke zvogëluar një nga departamentet më të mëdha dhe më të vjetra midis institucioneve shumëgjuhëshe të Brukselit.
Dhe ky mund të jetë vetëm fillimi, pasi mjetet e reja të AI kanë potencialin për të zëvendësuar më tej njerëzit.
Përkthyesit janë çelësa thelbësorë në makinën komplekse të BE-së, pasi çdo tekst i vetëm zyrtar duhet të përkthehet në 24 gjuhët e punës të BE-së përpara se të hyjë në fuqi.
Deri para disa vitesh, këtë detyrë herkuliane e kryenin vetëm njerëzit. Por jo më.
Shifrat nga Komisioni Evropian, dega ekzekutive e BE-së, tregojnë se njësia e tij e përkthimit u tkurr me 17 për qind gjatë dekadës së fundit ndërsa zgjeroi përdorimin e përkthimit me makinë.
Të burgosurit e përjetshëm të përkthimit të BE-së ndjejnë pak nostalgji për kohët e vjetra, kur kalonin orë të tëra duke shfletuar fjalorë të pluhurosur dhe duke shtypur dokumente të rënda.
Teknologjia kursen kohë, tha përkthyesi veteran Markus Foti, i cili tani drejton divizionin e përkthimit me makinë të Komisionit.
“Koha që do ta shpenzoja duke ecur në bibliotekën lokale … në vitin 1999 apo çfarëdo tjetër, dhe duke parë paragrafin përkatës që të mund ta shtypja, tani mund të shpenzohet për të përkthyer realisht”, tha Foti për POLITICO.
Por përkthyesit këmbëngulin se vdekja e tyre është shumë e ekzagjeruar. Megjithëse puna po përshtatet me AI, elementi njerëzor mbetet thelbësor, thonë ata.
“Bota po ndryshon dhe përkthimi nuk mund të lihet pas”, tha Spyridon Pilos, një ish-zyrtar i Komisionit që mbikëqyri prezantimin e motorëve të përkthimit në 2013.
“Përkthimi me makinë i ndihmon përkthyesit, por nuk mund t’i zëvendësojë ata. Gjithmonë ka nevojë për vërtetimin e ekspertit njerëzor.”
Si u bë digjital përkthimi
Ndërsa shtetet e reja anëtare iu bashkuan klubit në fillim të viteve 2000, duke rritur në fund numrin e gjuhëve zyrtare të BE-së në 24, BE-ja zhvilloi mjete më efikase ndërsa prodhimi i saj i përkthimit u rrit.
Komisionit iu desh të linte në sirtar sistemin e tij të vjetër të përkthimit, pasi ai nuk ishte i pajisur për të punuar rreth gjuhëve të bashkuesve të rinj nga Evropa Lindore.
“Ky ishte një sistem i bazuar në rregulla ku vërtet duhej të krijonit fjalorë, rregulla gramatikore dhe rregulla transformimi. Pra, ishte shumë e rëndë dhe punë intensive”, tha Dieter Rummel, kreu i informatikës në njësinë e përkthimit të Komisionit.
Ngarkesa e punës së përkthyesve të Komisionit shkoi nga rreth 2 milion faqe në 2013 në 2.5 milion në 2022, sipas një zëdhënësi nga ekzekutivi i BE-së.
Një motor i ri i drejtuar nga të dhënat u lançua në 2013 – vetëm për t’u zëvendësuar katër vjet më vonë nga një sistem përkthimi edhe më i sofistikuar dhe me performancë më të mirë. Ai përdor një rrjet nervor artificial, ose nyje kompjuterike në një strukturë që imiton neuronet, për të parashikuar sekuencën e fjalëve.
Këto mjete të avancuara kanë vlerë të mirë për paratë, pasi lejojnë më pak staf të përkthejnë një pjesë të madhe të legjislacionit të BE-së.
Por kjo pati një kosto të madhe për vetë përkthyesit.
Stafi i përhershëm në njësinë e përkthimit të dedikuar të Komisionit – i njohur në zhargonin e Brukselit si DGT – u pakësua nga rreth 2,450 në 2013 në rreth 2,000 në 2023, sipas ekzekutivit të BE-së.
Gjatë së njëjtës periudhë, çështjet e shëndetit mendor dhe rastet e djegies u rritën ndjeshëm midis përkthyesve sipas Cristiano Sebastiani, i cili është president i Renouveau et Démocratie, një sindikatë që përfaqëson punonjësit e BE-së.
Kjo u shkaktua nga një ngarkesë në rritje dhe presion për të kryer, tha ai.
Transferimi i jashtëm u rrit gjatë dekadës së fundit – nga 26 për qind e prodhimit total të DGT-së në 2013 në 36 për qind në tremujorin e parë të 2023-s – pasi Komisioni kontraktoi ngarkesën në rritje të punës.
Shpenzimet e Komisionit për përkthimin u rritën nga 26.5 milionë euro në 2012 në 35.8 milionë euro në 2023 për shkak të rritjes së buxhetit të kontraktimit (nga 12.6 milionë euro në 2012 në 20.4 milionë euro në 2022), sipas shifrave të tij.
“Mbrojtja e shumëgjuhësisë nuk është një betejë popullore – sepse është e shtrenjtë”, tha Sebastiani.
Ai beson se shkurtimi i vendeve të punës për përkthim kërcënon të dobësojë shumëgjuhësinë e BE-së në dobi të gjuhës angleze.
Por Sheila Castilho, e cila drejton një program masteri për përkthim në Universitetin e Qytetit të Dublinit, thekson se përkthyesit e specializuar në gjuhët më pak të zakonshme e kanë më të lehtë të hyjnë në Komision, pasi ka më pak konkurrencë rreth gjuhëve më të rralla.
“Studentët irlandezë kanë shumë oferta nga DGT gjatë gjithë kohës,” tha Castilho, duke shtuar se Komisioni shpesh i drejtohet asaj për referime të studentëve.
Jeta pas AI
Përkthyesit e rinj të pakënaqur ankohen se po mbajnë barrën e automatizimit, pasi vendet e reja të punës në Komision janë bërë më të pakta pavarësisht ngarkesës së shtuar të punës.
Ata thonë gjithashtu se ka më shumë njerëz që dalin në pension sesa punësohen për t’i zëvendësuar ata dhe se për këtë arsye ata kanë më pak mundësi se gjeneratat e mëparshme.
Numri vjetor i rekrutimit të përkthyesve të rinj ra nga 112 në vitin 2013 në 59 në 2022, sipas ekzekutivit të BE-së.
Përkthyesit aspirantë të BE-së janë ankuar në mediat sociale për vështirësitë e tyre për të gjetur një punë në institucionet e Brukselit.
“Duket sikur nuk ka kurrë një vend bosh për përkthim, ndihmë gjuhësore, korrigjime”, u ankua një përkthyes aspirues për BE duke postuar në mënyrë anonime në Facebook.
Por jo gjithçka është e zymtë në flluskën e përkthyesve të BE-së, pasi njerëzit janë ende të nevojshëm për të kryer detyra të ndjeshme.
Pilos thekson se “përkthyesi ka gjithmonë përgjegjësinë [përfundimtare] dhe është përgjegjës për rezultatet” – veçanërisht kur bëhet fjalë për tekste të rëndësishme.
“Për ato [fjalimet urgjente], ata ende preferojnë që njerëzit të përkthejnë nga e para, veçanërisht sepse është e ndjeshme. Nuk mund të rrjedhë”, tha Castilho.
Përkthyesit e BE-së theksojnë se rutina e tyre e përditshme po evoluon drejt zbulimit të gabimeve dhe përshtatjes së teksteve të përkthyera me makinë në fjalimin e BE-së.
Në zhargonin e përkthyesve, kjo njihet si “redaktimi i postimit” dhe po bëhet një pjesë gjithnjë e më e rëndësishme e punës.
“Unë tashmë e di se ndoshta nuk do të përkthehem për pjesën tjetër të jetës sime,” tha një përkthyese e re e Këshillit, e cila foli në kushte anonimiteti pasi nuk është e autorizuar të flasë me media. Ajo shtoi se redaktimi i postimeve ka të ngjarë të jetë pjesa më e madhe e punës së saj në të ardhmen.
Dhe firmat e marketingut jashtë flluskës së BE-së po kthehen gjithnjë e më shumë tek të ashtuquajturit transkrijues për të ripaketuar mesazhe për një audiencë të synuar.
Përkthyesit shpresojnë gjithashtu se përdorimi në rritje i mediave sociale nga BE mund të krijojë mundësi të reja.
“Shumica e llogarive zyrtare të BE-së në mediat sociale janë në anglisht, por kjo mund të nënkuptojë se jo të gjithë ndihen të përfshirë,” tha përkthyesi i Këshillit.
“Pyes veten se si kjo do të ndryshojë profesionin tonë”.
Politico-Përshtati: Gazeta Shqiptare
