Dita e Majit, e quajtur edhe Dita e Punëtorëve ose Dita Ndërkombëtare e Punëtorëve, është dita që përkujton betejat historike dhe fitimet e bëra nga punëtorët dhe lëvizja punëtore, që festohet në shumë vende më 1 maj.
Në vitin 1889, një federatë ndërkombëtare e grupeve socialiste dhe sindikatave caktoi 1 majin si ditë në mbështetje të punëtorëve, në përkujtim të trazirave të Haymarket në Çikago (1886). Pesë vjet më vonë, presidenti i SHBA-ve, Grover Cleveland, i shqetësuar me origjinën socialiste të Ditës së Punëtorëve, nënshkroi legjislacionin për ta bërë Ditën e Punës festë zyrtare në SHBA për nder të punëtorëve. Kanadaja ndoqi shembullin jo shumë kohë më pas.
1 maji i lidhur me festat pagane rurale në Europë
Në Evropë, 1 maji ishte historikisht i lidhur me festat pagane rurale, por kuptimi origjinal i ditës u zëvendësua gradualisht nga lidhja moderne me lëvizjen punëtore. Në Bashkimin Sovjetik, udhëheqësit e përqafuan festën e re, duke besuar se ajo do të inkurajonte punëtorët në Evropë dhe Shtetet e Bashkuara të bashkohen kundër kapitalizmit.
Dita u bë një festë e rëndësishme në Bashkimin Sovjetik dhe në vendet e bllokut lindor, me parada të profilit të lartë, duke përfshirë një në Sheshin e Kuq të Moskës të kryesuar nga funksionarë të lartë të qeverisë dhe të Partisë Komuniste, duke festuar për punëtorët dhe duke shfaqur fuqinë ushtarake sovjetike. Në Gjermani Dita e Punës u bë festë zyrtare në vitin 1933 pas ngritjes së Partisë Naziste. Ironikisht, Gjermania shfuqizoi sindikatat e lira një ditë pas vendosjes së festës, duke shkatërruar praktikisht lëvizjen punëtore gjermane.
Me shpërbërjen e Bashkimit Sovjetik dhe rënien e qeverive komuniste në Evropën Lindore në fund të shekullit të 20-të, festimet në shkallë të gjerë të Ditës së Majit në atë rajon ranë në rëndësi. Megjithatë, në dhjetëra vende të botës, 1 Maji është njohur si festë publike dhe vazhdon të kremtohet me piknikë dhe festa, duke shërbyer si rast për demonstrata dhe mitingje në mbështetje të punëtorëve, shkruan Britannica.
Nga ana tjetër, Këshilli Britanik (British Council) thekson se në këtë ditë, njerëzit në shumë vende të botës festojnë arritjet e punëtorëve dhe marshojnë në rrugë duke kërkuar paga të drejta dhe kushte më të mira pune.
Pse na duhet Dita Ndërkombëtare e Punëtorëve?
Dita Ndërkombëtare e Punëtorëve është një festë e njerëzve që punojnë dhe një ditë kur njerëzit bëjnë fushatë për punë të denjë dhe paga të arsyeshme. Falë veprimeve të ndërmarra nga punëtorët gjatë shumë viteve, miliona njerëz kanë fituar të drejta dhe mbrojtje themelore. Janë vendosur paga minimale, ka kufizime në orarin e punës dhe njerëzit kanë të drejtë për pushime të paguara dhe pagesë për sëmundje.
Megjithatë, vitet e fundit, kushtet e punës në shumë situata janë përkeqësuar. Që nga kriza globale financiare e vitit 2008, puna me kohë të pjesshme, afatshkurtër dhe me pagesë të keqe është bërë më e zakonshme dhe pensionet shtetërore janë në rrezik. Ne kemi parë gjithashtu rritjen e ‘ekonomisë së koncerteve’, ku kompanitë punësojnë punëtorë rastësisht për një punë të shkurtër në të njëjtën kohë. Këta punëtorë nuk kanë të drejtat e zakonshme për pushime me pagesë, pagën minimale ose pagën e tepricës. Solidariteti me punëtorët e tjerë është po aq i rëndësishëm sa kurrë.
Historia e Ditës Ndërkombëtare të Punëtorëve
Në maj 1886, 400,000 punëtorë në shumë pjesë të SHBA-së dolën në grevë, duke kërkuar pune tetë-orëshe. Greva filloi në mënyrë paqësore, por në ditën e tretë të protestave në Çikago pati dhe dhunë. Policia qëlloi mbi punëtorët e paarmatosur, duke vrarë disa prej tyre. Të nesërmen pati protesta të tjera dhe dikush hodhi një bombë. Shtatë oficerë policie dhe katër punëtorë u vranë nga bomba ose të shtënat e policisë menjëherë pas bombës. Personi që hodhi bombën nuk u identifikua kurrë, por tetë punëtorë u arrestuan. Shtatë prej tyre u dënuan me vdekje dhe një prej tyre u dënua me 15 vjet burg.
Kjo ngjarje, e njohur si Çështja Haymarket, ishte shumë e rëndësishme për të bashkuar njerëzit që punojnë në SHBA. Shumë njerëz nuk besuan se burrat ishin fajtorë dhe gjyqi u kritikua si i padrejtë. Çështja Haymarket u bë një simbol ndërkombëtar i luftës për të drejtat e punëtorëve dhe 1 maji u zgjodh si Dita Ndërkombëtare e Punëtorëve. Në këtë ditë, partitë socialiste dhe sindikatat u bënë thirrje punëtorëve të protestojnë për tetë orë në ditë dhe për protestë paqësore. Dita e punës tetë orëshe u bë ligj për punonjësit publikë në 1892 në SHBA. Që atëherë, lëvizjet e punëtorëve në mbarë botën kanë vazhduar të luftojnë dhe ta fitojnë këtë të drejtë.
Si festohet tani Dita e Punëtorëve?
Festimet dhe protestat zhvillohen në mënyra të ndryshme në vende të ndryshme të botës. 1 maji është një festë publike në vende si Afrika e Jugut, Tunizia, Tanzania, Zimbabve dhe Kina. Në shumë vende, përfshirë Francën, Greqinë, Japoninë, Pakistanin, Mbretërinë e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara, ka demonstrata në Ditën Ndërkombëtare të Punëtorëve.
Dita e Punëtorëve është një ditë që punëtorët të pushojnë nga puna e tyre e zakonshme. Është një mundësi për të bërë fushatë për të drejtat e punëtorëve, për të treguar solidaritet me punëtorët e tjerë dhe për të festuar arritjet e punëtorëve në të gjithë botën.
